119 TBB Dergisi 2024 (170) Muhammed Ali AYDIN Kimi durumlarda da idare sözleşmede değişiklik yapmadan ancak sözleşmenin tarafı olan şirketi doğrudan veya dolaylı şekilde etkileyecek kararlar alabilir. Böyle bir durumda imtiyazcı şirketin egemen olgusu (fait du prince) kuramı uyarınca yeni durum nedeniyle katlanacağı zararın tamamını idareden tazmin etmesi gerekir. Zararın tümü tek taraflı işlemi yapan ve sözleşmenin tarafı olan yerel idare tarafından karşılanmalıdır. Zira ‘Fait du Prince (Egemen Olgusu)’ kuramına göre eğer idare sözleşmeyle doğrudan alakalı olmayan bir konuda tek taraflı iradesiyle bir işlem ve eylem yaparsa ve bu işlem veya eylem de imtiyazcı kişinin mali dengesini önemli derecede bozuyorsa idare imtiyazcının zararını tamamen karşılamalıdır. Sözleşmenin tarafı olan idare sözleşme kapsamında sahip olduğu tek taraflı değişiklik yapma yetkilerinden birini kullanarak değil sözleşme dışında kalan kamu gücü yetkilerinden birini kullanarak bir işlem veya eylem yapmaktadır ve bu durum sözleşmeyi dolaylı yollardan güçleştirmektedir. İdare “bilinmeyen idari neden”e bağlı olarak tek yanlı iradesiyle karşı tarafın yükümlülüklerini artırmış ve sözleşmenin dengesini şirket aleyhine bozmuştur. Bu durumda “Fait du Prince” kuramı tam ve mutlak bir biçimde uygulanmalıdır.69 Egemen olgusu kuramına giren bir zararın tümü tek taraflı işlemi yapan ve sözleşmenin tarafı olan idare tarafından karşılanmalıdır.70 İmtiyazcının kazanç elde edebilmesi için sunduğu hizmet karşılığı ücret isteme veya gelir elde etme, sözleşme kapsamında kendisine sağlanan avantajlara saygı gösterilmesini isteme ve mali dengesinin korunmasını isteme hakkı vardır.71 İmtiyazcı kamu hizmetini bizzat ifa etmeyi kar elde etme amacıyla üstlenmektedir. Kamu hizmetini yerine getirmeyi üstlenmeden önce özel hukuk kişisi bu konuda hesaplamalar yapmakta, tesisleri kurarken yapacağı masrafları ve kaç senede bu işletmenin kendi masraflarını amorti edeceğini hesaplamaktadır. Buna uygun olarak da idareyle sözleşme yapma yoluna gitmekte ve genellikle çok uzun süreli bir imtiyaz sözleşmesi imzalamaktadır. Bununla birlikte imtiyazcının öngöremeyeceği durumlar gerçekleşebilir. Öngörülemezlik kuramına göre öngörülemez nitelikte olağanüstü ve ayrık durumun gerçekleştiği ve kamu hizmetini gören özel hukuk 69 Özay, s. 256. 70 Gözler/Kaplan, s. 510; Özay, s. 256. 71 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Cilt II, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2019, s.439.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1