7 TBB Dergisi 2024 (170) Mustafa ŞAHİN B. Soyadı Düzenlemesinde Tarihsel Süreç Cumhuriyetin ilk kazanımları arasında sayılan Soyadı Kanunu,7 Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun hemen ardından kabul edilen temel kanunlar arasında yer almaktadır. 1926 yılında kabul edilen EMK’nın ardından soyadına ilişkin hükümlerin düzenlenmesine yönelik çalışmalar başlamıştır.8 Gerek Soyadı Kanunu gerekse EMK m. 152 ve 153 hükümleri birlikte değerlendirildiğine erkek egemen hükümler düzenlenmiş, evlilikte erkek eş “evlilik birliğinin reisi” ve “soyadı seçme vazifesi ve hakkı”na sahipti. Keza, kadın evlenmekle “kocasının aile ismini taşır” şeklinde hükümler düzenlenmişti9. Elbette, toplumda neredeyse mutlak egemen bir erkek kültüründen eşitlikçi bir yapıya geçmek aniden olabilecek bir şey değildir. Cumhuriyetin kurulmasını takiben yaklaşık 100 yıl geçmesine karşın bu eşitlikçi yapının oluşması adına süreç içerisinde farklı hükümlerde düzenlemeler yapılmıştır. AYM’nin vermiş olduğu evli kadının soyadına ilişkin kararın Cumhuriyetin 100. yılına denk gelmiş olması, kanunlaştırma süreçlerinin ne kadar uzun soluklu olabileceğinin aynı zamanda bir göstergesidir. Fransa ve Almanya Medeni Kanunları yerine İsviçre Medeni Kanunu’nu hükümleri üzerinde milli yapıya uygun düşecek şekilde bir takım düzenlemeler yapılarak kabul edilmiştir.10 Henüz Soyadı Kanunu’nun dahi kabul edilmediği bir dönemde Mustafa Kemal Paşa’nın, dönemin en büyük devletleri olan Fransa ve Almanya Medeni Kanunları yerine dünyanın en küçük devletlerinden birisi olan İsviçre Medeni Kanunu’nu tercih etmesi ardından 2002 yılında yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu’nun aynı bağı koruması, Mustafa Kemal’in muhteşem liderlik ve öngörüsünün tipik örneklerinden birisidir. Türk Medeni Kanunu öncesi yürürlükte bulunan 1926 tarih ve 743 sayılı Türk Kanunui Medenisi’nin, 1997 değişikliği sonrası TMK m. 187 hükmüne benzer düzenlemesi yer almaktaydı. Bu değişiklik 7 Osmanlı Dönemine ilişkin karşılaştırmalı monografik çalışma için bkz. Doğan Koçak, “17 Şubat 1926’da Kabul Edilen Türk Medeni Kanunu’na Göre Türk Kadınının Hak ve Özgürlükleri”, Atatürk Dergisi, C. 8, S. 1, 2019, s. 81 vd. 8 Sabit Dokuyan, “Soyadı Kanunu ve Kanunun Uygulanma Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 31, S. 1, s. 131, 132. 9 Kocabaş, s. 65, 66. 10 Koçak, s. 88.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1