179 TBB Dergisi 2024 (170) Ahmet Ertan YILMAZTEKİN lerine erişmesini sağlamak için benimsediği araçlardan biri olan adli yardım kurumu, ekonomik yoksunluk içinde bulunan kişilerin yargı hizmetlerine erişim hakkını etkin biçimde kullanabilmeleri için öngörülmüştür. Bu aracın sağladığı imkân sayesinde ekonomik yoksunluk içinde bulunan kişiler yargılama giderlerinden geçici olarak muaf tutulmaktadır.16 Bir değer olarak insanın vazgeçilmezliğini ve dokunulmazlığını anlatan kavram insan onuru kavramıdır. Bu kavram gereği her insan bir fert olarak; tanınmayı, dikkate alınmayı, değer görmeyi ve önemsenmeyi talep etme hakkına haizdir.17 Anayasa’nın başlangıç kısmında “her Türk vatandaşının bu Anayasadaki temel hak ve hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet gereklerince yararlanarak milli kültür, medeniyet ve hukuk düzeni içinde onurlu bir hayat sürdürme ve maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine doğuştan sahip olduğu” açıkça ifade edilmektedir. Bu çerçevede insan haklarına saygı duyan, insan onurunun vazgeçilmezliğini ve dokunulmazlığı benimseyen, hukuk düzenini temel alan bir devletin birtakım temel görevleri vardır. Bu görevlerden birisi de vatandaşlarının mali yetersizliği nedeniyle yargı hizmetlerine erişimde ortaya çıkan engelleri ortadan kaldırma görevidir.18 İnsan onuruna ve haklarına saygı duyan, hukukun üstünlüğünü benimsemiş bir devlet yapısında, mali açıdan zayıf durumda olan tüm vatandaşların ekonomik kaygılar nedeniyle yargı hizmetlerine başvurmaktan çekinmelerine yol açan engellerin kaldırılması sağlanmalıdır. Anayasa’nın ikinci maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin “sosyal bir hukuk devleti” olduğu açıkça ifade etmektedir. Sosyal hukuk dev16 Arslan, Yılmaz/Taşpınar Ayvaz/Hanağası, s. 782; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 8; Özbek, Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı, s. 198. Adli yardım kurumu bizim hukuk sistemimizde geçici muafiyet sağlamaktadır. Buna karşın bazı hukuk sistemlerinde adli yardım kurumu geçici değil sürekli muafiyet sağlamaktadır. Bkz. Ejder Yılmaz, “Yargılama Giderlerinin İşlevi ve Sosyal Hukuk Devleti”, Ankara Barosu Dergisi, 2 (1984), s. 219. 17 Pekcanıtez/Özekes/Akkan/Taş Korkmaz, Medenî Usûl Hukuku, s. 2412; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 124. 18 Pekcanıtez/Özekes/Akkan/Taş Korkmaz, Medenî Usûl Hukuku, s. 2412; Kılınç, “Bir İnsan Hakkı Olarak Adli Yardım”, s. 4-5; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 125; İmmihan Yaşar, “Adli Yardım Uygulaması”, İstanbul Barosu Dergisi, 80/5 (2006), s. 2013.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1