181 TBB Dergisi 2024 (170) Ahmet Ertan YILMAZTEKİN Bu güvencenin sonucu olarak devlet, bireylerin adli yargılanma hakkından yararlanmasını sağlayacak kurumları tesis etmek yükümlüğü altındadır.24 Devlet bu kapsamda, Anayasa’da güvence altına aldığı adil yargılanma hakkı önündeki engelleri bertaraf etmeli, ekonomik imkânlardan yoksun kişilerin bu hakkı kullanmalarını engelleyen ve güçleştiren engelleri ortadan kaldırmalıdır. Bu engeller ve güçlükler adli yardım kurumu sayesinde25 bertaraf edilebilir.26 Adli yardım kurumunun sağladığı imkânlar sayesinde bireylerin mahkemeye erişim hakkı önündeki engeller ve güçlükler bertaraf edildiği gibi avukat yardımından ücretsiz yararlanması da sağlanır. Anayasa Mahkemesi 20.10.2011 günlü, E.2011/54 ve K.2011/142 sayılı kararda; kanun koyucunun, yargı hizmetlerinin verilmesi karşılığında harç alınması biçiminde düzenleme yapma yetkisi bulunduğunu ancak bunun Anayasa’nın 36’ıncı maddesi kapsamında bulunan mahkemeye erişim hakkını da engellememesi için harcın miktarının makul olması, harcın alınmasında haklı bir amacın olması, ulaşılmak istenen amaç ile harç miktarı arasında orantı olması ve ödeme gücü olmayanlar bakımından etkili adli yardım sisteminin olması kriterlerine uyulması gerektiğini vurgulamaktadır.27 Bunun yanı sıra Anayasa Mahkemesi Tacettin Ceylan kararında, mahkemeye erişim hakkının mutlak bir hak olmadığını ve sınırla24 Anayasa’nın 36’ıncı maddesi hak arama hürriyetini ve adil yargılanma hakkını güvence altına almaktadır. Hak arama hürriyeti ve adil yargılanma hakkı aynı zamanda yargısal temel haklar arasında yer almaktadır. Yargısal temel haklar, yargılama faaliyeti esnasında insan hakları ile anayasadaki temel hakların gerçekleşmesine hizmet eden haklardır. Detaylı bilgi için bkz. Esra Atalay, “Yargısal Temel Haklar”, Şükrü Postacıoğlu’na Armağan Dön. Ser. Yayınları, İzmir 1997, s. 441-449. 25 “… adli yardım isteminde bulunulması olanaklıdır… adli yardım kararı verilebileceği kabul edilmelidir. Bu kabulün, yargı mercileri önünde hak arama özgürlüğünü düzenleyen Anayasanın 36.maddesi ile adil yargılanma hakkını düzenleyen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6.maddelerine uygun olduğu da kuşkusuzdur”. (Yargıtay 3. H.D. T. 18.12.2012, E.2012/20133, K. 2012/26034), www.lexpera. com.tr (05.10.2022). 26 Pekcanıtez/Özekes/Akkan/Taş Korkmaz, Medenî Usûl Hukuku, s.2413-2414; Tanrıver, “Hukuk Yargısı (Medenî Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma”, s. 191192; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 126-128; Akbal, “Medeni Yargılama Hukukunda Adli Yardım”, s. 150; Atalay, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı’nda Avukatla Temsil Zorunluluğu ve Adli Yardım”, s.97. 27 Anayasa Mahkemesi, T. 20.10.2011, E. 2011/54, K. 2011/142, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr (02.11.2022).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1