182 Hukuk Muhakemesinde Adli Yardım malara tabi tutulabileceğini ancak bu sınırlamaların meşru bir amaca dayanması yanında hakkın özünü zedelemeyecek nitelikte olmaması ve ölçülü olması gerektiğini belirtmiştir. AYM’ye göre mahkemeye erişim hakkı kapsamında harç, gider avansı gibi “abartılı, zorlama veya ciddiyetten yoksun talepleri disipline etmeye yönelik” müdahaleler orantılı olmaları durumunda meşru addedilebilir. Bununla birlikte bu müdahaleler hakkın özüne dokunmamalı ve kişiler üzerine aşırı külfetler yüklememelidir.28 II. ADLİ YARDIMIN KAPSAMI A. Adli Yardımın Uygulama Alanları Hukukumuzda adli yardıma ilişkin temel düzenlemeler genel olarak HMK’da yer almaktadır. Adli yardım HMK’nın 334’üncü ila 340’ıncı maddeleri arasında düzenlenmiştir. HMK’da yer alan düzenlemeler sayesinde yargılama giderlerini ödeme konusunda ekonomik yoksunluk içinde olan kişilere hak arama yollarına başvurmada kolaylıklar sağlanmıştır.29 HMK’nın adli yardıma ilişkin hükümleri sadece çekişmeli yargılamalarda değil aynı zamanda çekişmesiz yargı işlerinde de uygulama alanı bulmaktadır. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (HMUK) yürürlükte olduğu dönemde adli yardım hükümlerinin çekişmesiz yargı işlerinde uygulanıp uygulanmayacağı tartışmalıydı.30 Ancak HMK’nın 334’üncü maddesinde yer alan “yar28 Anayasa Mahkemesi, Tacettin Ceylan Başvurusu, B. No: 2017/39062, T. 10.11.2021), https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr (02.11.2022). AİHM de mahkemeye erişim hakkının mutlak olmadığı ve sınırlandırılabileceği ancak bu sınırlandırmaların hakkın özünü bozmayacak biçimde olması gerektiğini ifade etmiştir. Mahkeme ayrıca anılan hakka dair sınırlandırmaların meşru bir amaç takip etmemesi ya da orantılı olmaması durumunda AİHS’e aykırılık sonucu doğacağını belirtmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Nalbant ve Diğerleri/ Türkiye Davası, Başvuru No: 59914/16, T. 05.09.2022. 29 Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz/Hanağası, Medenî Usûl Hukuku, s. 782; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 181; Çakın, Adalete Erişim, s.204. 30 Baki Kuru/Burak Aydın, Medenî Usul Hukuku El Kitabı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2021, s. 1629; Kılınç, Medenî Usul Hukukunda Adli Yardım, s. 182. O dönem yürürlükte olan HMUK’da açık bir düzenleme olmadığından adli yardım hükümlerinin çekişmesiz yargı işlerinde uygulanamayacağı ileri sürülmekteydi. Bu görüşe göre, HMUK’da ‘iddia ve savunma’ ifadeleri yer almaktaydı. Çekişmesiz yargı işinde çekişme olmadığı gibi iddia ve savunma da söz konusu olmadığın-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1