387 TBB Dergisi 2024 (170) Şaban Cankat TAŞKIN vermeme hakkı” olarak tanımlanmış olup,2 kimsenin kendisini veya yakınlarını suçlamaya zorlanamaması (nemo tenetur) ilkesinin3 içerisinde kabul edilen bir haktır. 4 Nemo tenetur ilkesinin kaynağı ius commune (genel hukuk) öğretisidir5. Kavram, “nemo tenetur se ipsum accusare” (kimse kendini suçlamak zorunda değildir) sözcüğünden türemiş ve zaman içerisinde şimdi kullanıldığı haliyle “nemo tenetur” olarak yerleşmiştir6. Susma hakkı da nemo tenetur ilkesinin içerisinde yer almaktadır. Bu yönüyle susma hakkının nemo tenetur ilkesinden türediği ve nemo tenetur ilkesinin hem kişinin kendini ve yakınlarını suçlayıcı beyanda bulunmaya ya da bu yönde delil göstermeye zorlanamaması hakkının hem de susma hakkının temeli olduğu ifade edilebilir.7 Nemo tenetur ilkesi “nemo tenetur se ipsum accusare” (kimse kendini suçlamak zorunda değildir); ve “nemo tenetur prodere seipsum” (kimseden kendine ihanet etmesi beklenemez veya kimsenin kendi aleyhine delil üretmesi istenemez) kavramlarını içinde barındırmaktadır.8 Aynı şekilde “hiç kimsenin bir suçlayıcı kişi ve bir suçlama 2 https://sozluk.gov.tr/, E.T: 28.03.2023. 3 Kavramın Latince uzun yazılışı ile çevirisi şöyledir: “Licet nemo tenetur seipsum prodere, tamen proditus per famam tenentur seipsum prodere, tamen proditus per famam tenetur seipsum ostendere utrum possit suam innocentiam ostendere et seipsum purgare” (“Though no one is bound to become his own accuser, yet when once a man has been accused (pointed at as guilty) by general report, he is bound to show whether he can prove his innocence and to vindicate himself.”) (Hiç kimse kendi kendini suçlayıcı beyanda bulunmaya zorunlu olmasa da bir kimse suçlu olarak gösterildiğinde, kendisinin masumiyetini kanıtlayıp kanıtlayamayacağını göstermek ve kendini haklı çıkarmak zorundadır.) (İngilizcesinden çeviri tarafımdan yapılmıştır). Aktaran: Albert Alschuler, “A Peculiar Privilege in Historical Perspective: The Right to Remain Silent”, Michigan Law Review, Year: 1995: Volume: 94, s. 2641, dipnot: 59. 4 Murat Aydın, Ceza Muhakemesi Hukukunda Kendini İtham Etmeme Hakkı, Adalet Yayınevi, Ankara 2016, s.35 5 Alschuler, s. 2638; Helmut Conig , “The Comparative and International Law”, Journal of Southern Africa, November 1986, Volume: 19, No: 3, Published by: Institute of Foreign and Comparative Law,s. 488. 6 Rezzan İtişgen, Kişinin Kendini Suçlamaya Zorlanamaması İlkesi (Nemo Tenetur İlkesi), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012, s.3,4; Aydın, 35. 7 E. Luis Chiesa, “Beyond Torture: The Nemo Tenatur Principle in Borderline Cases”, Boston College Third Worl Law Journal, Year: 2010, Vol:30-35, s.35. 8 Alschuler, s. 2638.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1