391 TBB Dergisi 2024 (170) Şaban Cankat TAŞKIN ve UMCKM’deki düzenlemeler ile tarihi süreç detaylıca değerlendirilmiştir. B. Susma Hakkının Dünya Tarihindeki Gelişimi Tarihi süreçte susma hakkının ilk izlerine ve uygulamasına kilise hukuku ile müşterek hukuk (common law) döneminde rastlandığı söylenebilir.19 Kanonik hukuk (kilise hukuku) döneminde sanığa susma hakkı ilk kez kendisi aleyhinde beyanda bulunmama hakkı şeklinde tanınmış ise de20 o dönemin kurallarında işkence ve kötü muamele yoluyla elde edilen beyanın delil olarak kullanılıp kullanılamayacağı yönünde fikir birliği olmadığı söylenebilir.21 Ancak kanonik hukuk döneminde, rahiplikten azledilme korkusuyla, şüpheli veya sanıktan beyan alınırken işkence uygulanmaması tercih edilmiştir.22 Ne var ki kanonik hukukta susma hakkının izlerine ve kısmen de olsa uygulamasına rastlansa da klasik felsefede susma hakkının ana ilkelerinin bilinmediği söylenebilir. Klasik dönem Roma Hukuku’nda da susma hakkının ne zaman benimsendiği yönünde belirsizlik mevcuttur. Zira Roma Hukuk sisteminin genel hukuk ilkelerini (ius commune) ne zaman kabul ettiği yönünde net bir bilgi mevcut değildir.23 Bu nedenle, kanonik hukukta ve özellikle Klasik Roma Hukuku’nda susma hakkının kabul edilmesinin, sanığın kilise mahkemelerinde yargılanması sırasında itirafa zorlanmasının yasaklanması ile başladığı söylenebilir.24 19 Roy Mitchell Moreland, “Historical Background and Implications of the Privilege Against Self-Incrimination” Kentucky Law Journal, Year: 1956, Vol.: 44, Iss.: 3, Article 1, s. 268; Aydın, s.36-39. Buna karşın başka bir kaynakta ilkenin ilk kez Yahudi Hukuku’nda Talmud’da ayrıntılı şekilde düzenlendiğini öne süren bir görüş de bulunmaktadır. Timur Demirbaş, Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesinin Alınması, Seçkin Yayıncılık, 6. Baskı, Ankara 2022, s.151. 20 Demirbaş, s.151. 21 Mehmet Cemil Ozansü, Erken Modernlikte Ceza Sorumluluğunun Kamusallaşması ve Rasyonelleşmesi, On İki Levha Yay. İstanbul 2014, s.229. 22 Ozansü, s. 229. 23 Alschuler, s. 2639. 24 Alschuler, s. 2639. Kilise hukukunda susma hakkının ortaya çıkış süreci için bkz aynı eser s. 2640,2641.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1