396 Osmanlı Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli ve Sanığın Susma Hakkı yacağı kuralları49 susma hakkının temellerini atmıştır.50 Bu yolla da Sözleşme, kendisinden sonraki belgelere, susma hakkı ile adil yargılanma hakkının tanınması bakımından öncül oluşturmuştur.51 1246’da İngiltere’de kilise, engizisyon yargılamasında uygulanan sanığın yemin etmesini zorunlu tutmuştur. Kilisenin bu tavrı, Kral II. Henry tarafından kilisenin Krallığın eski geleneklerine aykırı davrandığı ve halkın özgürlüğüne aykırı hareket ettiği gerekçesiyle kınanmış ve bunun ardından on dördüncü yüzyıl başlarında İngiltere’de sanığın yeminli ifade verme usulü Parlamento tarafından yasaklanmıştır.52 Yeminli ifade usulünün Koloni Amerikası’nda uygulanması da İngiltere’de 1618 yılında yayınlanan eserlerde eleştirilmiştir.53 Nitekim 1641 yılında John Lilburne54 adlı bir siyasetçi, yargılandığı bir davada jürinin ve yargıcın sorularını, verilecek yanıtların kendi aleyhine olabileceğini düşündüğü gerekçesiyle yanıtlamak istemediği için mahkemeye itaat etmediği gerekçesiyle ölüm cezasına çarptırılır.55 Sonradan 49 Madde 40: “Kimseye hakkı ya da adaleti satmayacağız, menetmeyeceğiz ya da geciktirmeyeceğiz”. https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Magna2017-2. pdf (E. T: 29.03.2023). 50 Leonard W. Levy, “The Right Against Self-Incrimination: History and Judicial History”, Political Science Quarterly, Year: 1969, Vol. 84, No. 1, s.4. 51 Müge Vatansever, Osmanlı Ceza Hukukunda Adil Yargılama İlkesi, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2018, s.26. 52 Levy, s. 4. 53 Keza 19’uncu yüzyılda Amerika’da yayınlanan bazı hak kılavuzlarında Bill of Rights’takine benzer şekilde “Hiç kimse kendi aleyhine tanıklık etmeye zorlanamaz. Bu nedenle, bir suçlu adalet önünde sorgulanmak üzere yemin ettirilirse, yeminin aleyhine okunmayacağı kabul edilir” ve “hükümlünün yeminli olarak sorgulanmaması gerekir. Aksi durum hükümlünün baskı altında kalmasına yol açar ve kimsenin kendisini suçlayıcı beyanda bulunmaya zorlanamayacağı kuralının ihlalini oluşturur” denerek yeminli ifade uygulamaları eleştirilmiştir. Alschuler, s. 2648, s. 2649. 54 1614’te Londra’da doğmuş, 1657’de Eltham’da ölmüştür. “Özgür Doğmuş John” lakabıyla anılmıştır. Yaşadığı dönemde kilisenin özgürlük dışı uygulamalarını eleştirmiş, ordunun ve parlamentonun hukuk dışı uygulamalarıyla da mücadele etmiş, sosyal ve anayasal düzeyde yenilikler yapılması için çalışmıştır. Yasa dışı bulunan eylemleri nedeniyle 1645-1647 yılları arasında hapis yatmıştır. Düşünürün geniş biyografisi için bkz https://www.britannica.com/biography/JohnLilburne ,E. T: 24.08.2023. 55 Rachel Foxley, “More precious in your esteem than it deserveth’? Magna Carta and seventeenth-century politics”, Magna Carta: history, context and influence, (Editor: Goldman, Lawrence), University of London Press: Instute of Historical
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1