402 Osmanlı Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli ve Sanığın Susma Hakkı Anglo-Amerikan Hukuk sisteminde ve bilhassa İngiltere’de 20’nci yüzyılda modern ceza muhakemesi usulleri uygulanmaya başlanmış; bu bağlamda kolluk görevlilerinin hak okumadan ve susma hakkını hatırlatmadan aldığı ifadelerin delil olarak değerlendirilemeyeceğine yönelik ilkeler kabul edilmiştir. Bu konudaki ilk ilkesel kurallar 1912’de düzenlenmiş ve 1912-1918 yılları arasında uygulanan tavsiye niteliğindeki rehber kurallar (Yargıç Kuralları) yayınlanmıştır.84 Ardından 1918 yılında Londra Yüksek Mahkemesi (Majesty’s Justice) tarafından, bağlayıcı nitelik taşımasa da rehber olan, “Polisler İçin Suç Soruşturma Rehberi” hazırlanmıştır. Bu kurallar bağlayıcı olmadığı için yargıçlar tarafından uyulması zorunlu kurallar olmasa dahi, rehbere uyulmadan alınan ifadelerin hükme esas alınmaması bakımından yargıçlar takdir haklarını kullanmıştır.85 1918’e kadar uygulanan rehber ilkeler, daha sonra asıllarına bağlı kalınarak, temyiz mahkemesindeki yargıçlar tarafından geliştirilip güncellenmiştir. 86 İngiltere’de 18 Mayıs 1917 tarihinde yürürlüğe giren Kilise Hukuku Kanunu ile sanığın bilgi vermeye ve konuşmaya zorlanması yasaklanmıştır. Kanun, sanığın ancak kendi isteğiyle konuşabileceği, sanığın sorulara yanıt vermeye zorlanamayacağı, yargıcın soruları kanuni sınırlar içerisinde sorabileceği, sorulara yanıt vermek istemeyen sanığın susmasından aleyhine sonuç çıkarılamayacağı konularını düzenlemiştir.87 Susma hakkı, modern şekline yakın şekliyle Kıta Avrupası hukuk sistemine ancak 18’inci yüzyılda girmeye başlamıştır. 18’inci yüzyıla kadar Avrupa’da sanığın suçsuz olabileceği düşünülmez, suçsuzluk doğal duruma ters bir olgu olarak kabul edilirdi.88 Başka bir deyişle, o dönemin anlayışında asıl olan suçsuzluk değil, suçluluktu. Zira 18’inci yüzyıla kadar Avrupa’da katı biçimde uygulanan tahkik sistemi, şüp84 T.E St. Johnston, “Judges’ Rules and Police Interrogation in England Today”, Journal of Criminal Law and Criminology, Year: 1966, Vol: 57, Issue: 1, s. 86. Yargıç kuralları hakkında detaylı bilgi için bkz aynı eser, s.86,87. 85 St Johnson, s.86. 86 St. Johnson, s. 86, 87. 87 Granfield, s. 415, 416. 88 Abdulaziz Bayındır, “Osmanlı’da Yargının İşleyişi”, 29 Eylül 2009, Tarih Araştırmaları, https://www.suleymaniyevakfi.org/tarih-arastirmalari/osmanlida-yarginin-isleyisi.html,E.T: 26.8.2023. (Bayındır, Yargı).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1