415 TBB Dergisi 2024 (170) Şaban Cankat TAŞKIN tir.155 Yaklaşık 50 yıl boyunca yürürlükte kalan 1879 tarihli Kanun, bu süreçte pek çok kez değişikliğe uğramış ve 20 Nisan 1929 tarihli 1412 sayılı CMUK’un 20 Ağustos 1929’da yürürlüğe girmesi ile birlikte yürürlükten kalkmıştır.156 Bu nedenle, 1879 tarihli Kanun Cumhuriyet Dönemi’nin de ilk ceza muhakemesi kanunu olarak kabul edilebilir.157 Osmanlı Hukuku’ndaki ilk ceza muhakemesi kanunu olan 1879 tarihli UMCKM kabul edilene kadar ceza muhakemesi hukuku alanında Mecelle uygulanmıştır.158 Mecelle, esasen hukuk muhakemesine ilişkin kuralları düzenlemekle birlikte, uyuşmazlıklarla bağdaştığı ölçüde ceza muhakemesi hukuku alanında da 1879 yılına kadar uygulanmıştır.159 Hatta 1879 tarihli kanun kabul edildikten sonra Mecelle şer’iyye mahkemelerinde UMCKM ile birlikte uygulanmaya devam etmiştir.160 Esasen şer’i bir eser olan Mecelle,161 altmış yedinci maddesinde “susan kişi söz söylemiş sayılmaz. Fakat konuşması gereken yerde susan sö155 25 Haziran 1879 tarihli Muhâkemât-ı Cezâiye Kanunnamesi. Ancak Osmanlı Hukukunda ilk ceza muhakemesi düzenlemesi bu kanun değildir. Bundan önce 1840 tarihli Cezâ Kanunnamesi, 1856 tarihli Islahat Fermanı düzenlemelerine dayanılarak 1859 yılında kabul edilen Muhâkemât Nizamnamesi, 1286/1870 tarihli Divan-ı Ahkâm-ı Adliyye Nizâmnâme-i Dâhilîsi’nin üçüncü faslı ile yine aynı yıl kabul edilen Dersaâdet ve Mülhakatının İdâre-i Muhakemesine Dair Nizamname’nin dördüncü faslı da ceza usulü hükümleri içermektedir. Fakat 1879 tarihli Kanun, ceza muhakemesi hukukuna ilişkin kuralları derli toplu düzenlediği için önemlidir. Faruk Y. Turinay, “1879 tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu (Usul-i Muhâkemât-i Cezâiyye Kanun-i Muvakkati) Üzerine Bir İnceleme”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2021, Cilt: 11, Sayı: 1, s. 193. 156 Değişiklikler ve kanun hakkında detaylı bilgi için bkz Sena Esma Tezcan, Türk Ceza Yargılama Usulünde İlk Kanun: 1879 tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkati ve Mahkemelerin Görev ve Yetkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2022, s. 42-46. 157 Kurtoğlu, s.248. 158 Kurtoğlu, s.245, ayrıca bkz , s.93. 159 Kurtoğlu, s.245; aynı yönde bkz Tezcan, s. 27; ayrıca bkz Ayan, s.8. 160 Said Nuri Akgündüz, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2016, C:4, S:8, s. 12. (Akgündüz, Tanzimat); Şentop, s.657. 161 “Mecelle esasen şer’i bir eserdir. Mecelle’deki Batı etkisi sadece Mecelle’nin varlık sebebi ile madde madde yazılışında görülür”. (Orhan Gökçe; “Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Faaliyetleri”, Genç Hukukçular Hukuk Okumaları, (tarihsiz), s. 30 https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerV/571. pdf ,E.T: 7.6.2023.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1