41 TBB Dergisi 2024 (170) Gamze YILDIZ TARMAN retle sınırlandırılmıştır. Çalışmada sırasıyla; vicdani ret kavramına, tarihsel sürece, uluslararası hukuk boyutuna ve Türkiye’deki duruma değinilecektir. I. VİCDANİ RET KAVRAMI Vicdani ret kavramı, sadece bireyin silahaltına alınmayı reddetmesini değil; toplumun müşterek menfaatleri yerine bireyin, kendi vicdanının emirlerini takip ettiği çeşitli durumları da kapsamaktadır.3 Bu bakımdan vicdani ret geniş anlamda: “pozitif hukukun öngördüğü bir zorunluluğa ya da yapılmasına izin verdiği bir uygulamaya, inançlar ya da bir takım ahlaki veya politik değerler temelinde karşı çıkmak” şeklinde tanımlanabilir.4 Geniş anlamda vicdani redde örnek olarak; kişinin zorunlu aşıya, vergi uygulamalarına, kürtaja karşı çıkması; kader inancı gereği zorunlu taşıt sigortasını reddetmesi5 gibi eylemler verilebilir. Kavram bu haliyle askerlik hizmeti dışında eğitim, sağlık, hukuk, politik, sosyal ve ekonomik birçok alanı da kapsamaktadır.6 Vicdani ret kavramı, özellikle dünya savaşlarının sonrasında savaş ve askerlik karşıtlığının artmasıyla birlikte, daha çok dar anlamda vicdani reddi bir başka ifadeyle salt askerlik hizmeti karşıtlığını ifade eder şekilde kullanılmaya başlanmıştır. “Muhtemelen vicdani retçi sayısı kadar vicdani ret tanımı”7 mevcut olmakla birlikte vicdani ret, en genel ve bilinen şekliyle, kişinin; dini, ahlaki, etik, felsefi, siyasi vb. nedenlerle askerlik hizmetini reddetmesi olarak tanımlanmaktadır. Farklı gerekçelere dayanabilen vicdani retçilerin sonuç itibariyle ulaştıkları aşama, askerliğin yani silahaltına 3 Marie-France Major, “Conscientious objection and international law: A human right?”, Case Western Reserve Journal of International Law, 1992, Vol. 24, s. 350. 4 Abdurrahman Eren, “Türk Hukukunda Vicdani Red”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 61, S. 3, 2006, s. 104. 5 Ezgi Özlü, “Askerlik Hizmetine İlişkin Vicdani Ret Hakkı”, Doç. Dr. Melike Batur Yamaner’in Anısına Armağan, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, C. 1, S. 1, s. 509. 6 Celal Işıklar, Dünyada ve Türk Hukukunda Zorunlu Askerlik ve Vicdani Ret, Adalet Yayınevi, Ankara 2011, s. 59. 7 Andreas Speck, “Dünyada Çağdaş Red ve Red Hareketlerinin Ana Hatları: Savaş Karşıtı Uluslararası Hareket İçinde Red”, Birikim: Aylık Sosyalist Kültür Dergisi, 2006, S. 207, s. 42.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1