43 TBB Dergisi 2024 (170) Gamze YILDIZ TARMAN On Emir’den biri olan “öldürmeyeceksin” emri Musevi vicdani retçilerin asıl dayanağı olsa da Musevilik, Hristiyanlık kadar pasifist bir din olarak görülmemektedir.16 Haredi Musevileri ise İsrail’in kuruluşundan beri askerlik hizmetini reddetmektedirler.17 Uygurların da mensubu olduğu Maniheizm ve hâlâ dünyada çok sayıda mensubunun bulunduğu Budizm de savaş karşıtı dinler arasında sayılabilir. Hristiyanlık ve Museviliğe kıyasla İslamiyet, önemli bir pasifist mirasa sahip olmayan bir din olarak değerlendirilmektedir.18 Kur’an’da öldürmek kınanmakla birlikte “haklı can alma” ve “haksız can alma” ayrımı önem taşımaktadır.19 Vicdani reddin diğer topluluklara kıyasla İslam dinine mensup topluluklarda pek kabul görmemesi İslam coğrafyasının farklılıklarıyla açıklanabilir20 olsa da vicdani reddine dayanak olarak İslamiyeti gösteren retçiler de bulunmaktadır.21 16 C. Charles Moskos/John Chambers (Ed.), The New Conscientious Objection: From Sacred to Secular Resistance, Oxford University Press, 1993, s. 9. Moskos/ Chambers daha doğru bir çevirinin “Thou shalt not murder” olduğunu söylemektedir. Gerçekten de İbranicede can almak kelimesini karşılayan “harag” (kill) ve “ratsach” (murder) şeklinde iki farklı kelime bulunmakta ve Altıncı Emir’de de “ratsach” geçmektedir. “Ratsach” kelimesinin kasten, kötü niyetli bir öldürme fiilini karşıladığı; cezaların karşılığı olarak ya da savaşta askerlerce gerçekleştirilen öldürmelerin bu kelimenin içine girmeyeceği söylenmektedir. Bu konuyla ilgili olarak bkz. http://storage.cloversites.com/makinglifecountministriesinc/ documents/Kill%20or%20Murder--6th%20Commandment.pdf (Erişildiği Tarih: 05.05.2023). 17 Barış Esmer, Türkiye’de ve Dünyada Vicdani Ret, Propaganda Yayınları, 2012, s. 26. 18 Erik Jan Zürcher, “Hizmet Etmeyi Başka Biçimlerde Reddetmek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Asker Kaçakçılığı” (Çeviren Mayıs İnan Aru), Çarklardaki Kum: Vicdani Ret, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (Hazırlayan Özgür Heval Çınar/Coşkun Üsterci), İletişim Yayınları, İstanbul 2014, s. 61. 19 Ku’ran, İsra Suresi 33. Ayet: “Haklı bir sebep olmadıkça, Allah’ın, öldürülmesini haram kıldığı cana kıymayın. Kim haksız yere öldürülürse, biz onun velisine yetki vermişizdir. Ancak o da (kısas yoluyla) öldürmede meşru ölçüleri aşmasın. Çünkü kendisine yardım edilmiştir.” Bkz. http://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/ kuran-meal-1/isra-suresi-17/ayet-33/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 (Erişildiği Tarih: 05.05.2023). 20 Esmer, s. 26. 21 Vicdani retçi Mehmet Ali Başaran’ın açıklaması için bkz. https://www.haberturk.com/yasam/haber/955660-vicdani-retci-kimdir-ne-ister (Erişildiği Tarih: 05.05.2023).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1