48 Vicdani Ret Hakkı ve Türk Hukukundaki Yeri vicdani reddin tanınması ve alternatif hizmetin tanıtılması Avrupa Konseyi’ne üyeliğe kabulde bir kriter olarak da ele alınmaktadır.45 Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nın vicdani ret ve dolayısıyla da konumuz açısından en önem arz eden kısmı, “Özgürlükler” bölümünde yer alan ve “Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü”nü düzenleyen m. 10’dur. Bu hakkın uluslararası hukukta geçirdiği evrimin nihai bir sonucu olarak, nihayet vicdani ret hakkı “Vicdani ret hakkı, bu hakkın kullanımını düzenleyen ulusal yasalar uyarınca, tanınmaktadır.” denilmek suretiyle bir uluslararası insan hakları metninde açıkça tanınmıştır. Avrupa Konseyi üye devletleri açısından bağlayıcı kararlar verme yetkisine sahip olan AİHM’in ise uzun yıllar boyunca vicdani reddi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (“AİHS”) kapsamında bir hak olarak değerlendirmediği görülür.46 Bu yaklaşımda özellikle AİHS m. 9’un47 düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü düzenlerken vicdani ret hakkına açıkça yer vermemesi ve m. 4/3-b’deki48 düzenleme etkili olmuştur. 45 Schneider, s. 268. 46 Avrupa İnsan Hakları Komisyonu, konuyla ilgili incelediği ilk uyuşmazlıktan (Grandrath/Federal Almanya Cumhuriyeti, Başvuru No. 2299/64, 1966) 1990’lı yıllara kadar verdiği çeşitli kararlarında (bu yönde bkz. Autio/Finlandiya, Başvuru No. 17086/90, 1990; Julin/Finlandiya, Başvuru No. 17087/90, 1991) özetle; AİHS m. 9’un açıkça vicdani reddi düzenlemediğini, m. 4/3-b’nin özel hüküm niteliği taşıdığını belirterek uyuşmazlıkları m. 4/3-b kapsamında yorumlamış ve vicdani reddin tanınarak alternatif hizmetlerin getirilip getirilmemesi konusunun devletlerin takdirinde olduğunu belirtmiştir. 1998 yılında 11 No’lu Protokol’ün kabulünün ardından başvuruları inceleyen AİHM de Bayatyan Kararı’na kadar m. 4/3-b ile 9’u birlikte incelemeyi sürdürmüştür (Çınar, s. 166). 47 “1. Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir; bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, kamuya açık veya kapalı ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir. 2. Din veya inancını açıklama özgürlüğü, sadece yasayla öngörülen ve demokratik bir toplumda kamu güvenliğinin, kamu düzeninin, genel sağlık veya ahlakın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli sınırlamalara tabi tutulabilir.” (https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, Erişildiği Tarih: 06.05.2023). 48 “Askeri nitelikli herhangi bir hizmet veya vicdanî reddin meşru sayıldığı ülkelerde, vicdanî reddi seçen kişilere zorunlu askerlik hizmeti yerine gördürülebilecek başkaca bir hizmet” (https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, Erişildiği Tarih: 06.05.2023).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1