52 Vicdani Ret Hakkı ve Türk Hukukundaki Yeri maktadır. Sözü edilen uygulamalar daha ziyade başvuranın düşünsel kişiliğini bastırmakta, başvuranda korku, sıkıntı, alçalma ve küçük düşmeyle birlikte hiçlik duygusu uyandırmakta, direncini ve isteğini kırmaktadır. Başvuranın gizlenerek yaşamaya hatta “sivil ölüm” olarak tabir edilebilecek bir yaşantıyı sürmeye zorlanması demokratik bir toplumdaki cezalandırma rejimine uygun değildir.”63 demek suretiyle vicdani retçilere yönelik tekrarlanan yaptırımların haksızlığına ve orantısızlığına değinmiştir. AİHM, Bayatyan Kararı’yla içtihadını değiştirdikten sonra önüne gelen başvurularda Türkiye’nin AİHS m. 9’u ihlal ettiğine karar vermiştir. Yine “sivil ölüm” ifadesini de kullanmaya devam etmiştir. AİHM, Türkiye’de alternatif hizmet seçeneği olmaksızın kişilere zorunlu askerliğin dayatılmasının ve sonu gelmeyen cezai yaptırımların uygulanmasının vicdani retçileri sivil ölüme mahkûm ettiğini defalarca yinelemiştir.64 AİHM’in ihlal kararları sonrası vicdani retçiler tarafından Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvurular ise uzun yıllar geçmesine rağmen henüz sonuçlanmamıştır. Anayasa Mahkemesi’nin bu yaklaşımı ve aşağıda değinileceği üzere vicdani reddin tanınmasına yönelik olarak herhangi bir düzenleme yapılmaması Türkiye’ye yönelik eleştirileri artırmaktadır.65 B. İç Hukuk Anayasa’daki Düzenlemeler 1982 Anayasası’nın “Vatan Hizmeti” başlıklı 72. maddesine göre: “Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir”. 1982 Anayasası’ndaki bu düzenlemenin 1961 Anayasası’ndaki karşılığı m. 60’a denk gelmektedir. 1961 Anayasası m. 60, 20.09.1971 tarihinde değişikliğe uğramadan önce “Milli Savunma Hak ve Ödevi” 63 Ülke/Türkiye Kararı’nın Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılan özet çevirisi, s. 7. 64 Çınar, s. 184. 65 Bkz. https://inancozgurlugugirisimi.org/turkiyede-askerlik-hizmetine-karsivicdani-ret-raporu/ (Erişildiği Tarih: 06.05.2023).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1