222 Psikolojik Bozuklukların Tedavisinde Aydınlatılmış Onam tığında bazı zorluklar ortaya çıkabilmektedir.14 Kişinin yararına, iyiliğine ve adalete hizmet eden eylemler tıbbi etik ilkeleri de ihlal etmeyeceği düşünülse de bir kişinin (hastanın) özerkliğine ve/veya kendi kaderini tayin etme hakkına yönelik herhangi bir ihlal olmaması adına her zaman özel bir dikkat ve yaklaşım sergilenmesi gerekmektedir. Temel olarak kişinin varlığını ve gelişimini koruma altına almak aynı zamanda insan onurunu da güvence altına almak olarak da düşünülmektedir. Bu açıdan aydınlatılmış onam hem insan onurunun hem de kişinin maddi ve manevi varlığının geliştirilmesi hakkının da bir gereği olarak görülmektedir. Aydınlatılmış onam, tıbbi müdahalelerde kişilerin kendisine söz hakkı verilmesi, kendi fikirlerini ortaya koyması ve kendi geleceklerini tayin etmesi olarak da değerlendirilmektedir.15 Açık ve aydınlatılmış onam, anlamlı bilgi ve anlayışın yanı sıra aktif bir karar verme sürecini de gerektiren bir onay türü olarak kabul edilmektedir. Buna karşılık, zımni rıza pasif veya sessiz bir şekilde ifade edilir ve aktif zihinsel müzakerenin eksik olduğu pasif bir süreci ifade etmektedir. Aydınlatılmış onamın bir istisnası, bir hastanın bu onamı verme hakkından etkili bir şekilde feragat etmesi durumunda ortaya çıkarması, bilinçli bir karar için gerekli bilgileri dikkate almayı reddetmek veya herhangi bir karar almayı tamamen reddetmek şeklinde olabilir.16 Onam süreci, ilgili bilgilerin yeterli şekilde açıklanmasını kolaylaştıran ve önerilen tedavilerin göreceli olarak yararlarının ve makul alternatiflerinin uygun şekilde anlaşılmasını teşvik eden bir diyaloğu gerektirir. Açık rıza ise hekim ile hasta arasındaki ilk temas anında başlayan ve tedavi ilişkisi süresince devam eden anlamlı bir bilgi alışverişini gerektiren bir süreç olarak açıklanmaktadır. Onam prosedürü, bu sürecin bir onam formu veya onay isteğinin uygun bir şekilde belgelenmesi yoluyla kayıt altına alınmasıdır. Rızaya ilişkin bu belge, belirli bir andaki rıza prosedürünün kanıtından başka bir şey değildir.17 14 Neilson/Chaimowitz, s. 3. 15 Zeynep Günler, İnsan Hakları Açısından Aydınlatılmış Onam, 1th edn. Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021, s. 58-59. 16 Neilson/Chaimowitz, s. 4. 17 Neilson/Chaimowitz, s. 4.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1