145 TBB Dergisi 2024 (172) Onur GÜRER nün devlet tarafından sınırlandırıldığı veya kaldırıldığı alanlarda rant niteliğinde bir gelirin sonucudur.94 Birleşik Krallık’ta piyasa mekanizmasının yaygın olarak kamu hizmetinin yürütülmesinde kullanılması, 1982 yılında özel sektörde kullanılan maliyet-fayda analizine dayanan Mali İşletme Girişimi (Financial Management Initiative) isimli bir programla başlamıştır.95 Maliyet merkezli bu sistem gereği gibi yürütülememiştir.96 Bu nedenle merkezi idarenin bütçe hazırlamaya ve personel atamasına ilişkin birtakım yetkileri, bakanlıklara bağlı yarı özerk idarelere (agencies) devredilmiş,97 hizmet sunumunda ve personel istihdamında statüter ilişki yerine sözleşme ilişkileri ve esnek çalışma modelleri baskın hâle gelmiştir.98 Birleşik Krallık’ta kamu hizmetinin piyasa mekanizmasına açılmasında Zorunlu Rekabetçi İhale (Compulsory Competitive Tendering) sistemi kritik bir rol oynamıştır. Piyasa testi (market testing) olarak da tanımlanan bu uygulamaya göre; sözleşme yoluyla özel hukuk kişilerine gördürülmeyen kamu hizmetleri için açılan ihale sonucunda kamu kurumları, ancak özel hukuk kişilerinin tekliflerinden daha düşük bir teklif verip ihaleyi kazandığı zaman kendi araç-gereci ve personeliyle kamu hizmetini yürütebilecektir.99 Bu sistem, birçok hizmetin özel sektör tarafından yerine getirilmesine yol açmıştır.100 Çünkü özel sektör; düşük ücretler, esnek çalışma saatleri vb. uygulamalarla maliyetleri azaltabildiğinden, çoğu zaman kamu kurumlarına göre ihalelerde daha düşük teklifler verebilmekteydi. Bunun da ötesinde hizmetin ihaleyle özel hukuk kişilerine devredilmesi ve sözleşmeler aracılığıyla yürütülmesi; piyasalaşmayı genişletmekte, sermayeye yeni araçgereçlerin, taşınmazların alınması ve ortaklıkların geliştirilmesi gibi olanaklar sağlamaktadır.101 Zorunlu Rekabetçi İhalenin düşük devlet 94 Karahanoğulları, İdare Hukuku, s. 297. 95 Karasu, s. 159. 96 Karahanoğulları, Kamu Hizmeti, s. 133-134. 97 Hawke/Parpworth, s. 87-88. 98 Karasu, s. 161. 99 Ibid., s. 162; Karahanoğulları, Kamu Hizmeti, s. 133-134. 100 George A. Boyne, “Competitive Tendering in Local Government: A Review of Theory and Evidence”, Public Administration, C. LXXVI, S. 4, 1998, s. 695. 101 Whitfield, s. 60.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1