233 TBB Dergisi 2024 (172) Ümit Vefa ÖZBAY Söz konusu sistemi Augustus Ankara Anıtı’nda (Res Gestae Divi Augusti20) şöyle özetlemektedir; “Altıncı ve yedinci consul’lüklerim sırasında, iç savaşın alevlerini söndürdükten sonra, toplumun onayını alarak her konuda mutlak hâkimiyet elde ettiğim halde, devleti kendi iktidarımdan senatus’a ve Roma Halkının özgür iradesine devrettim. (…) Bu tarihten itibaren yetki açısından herkesin üstündeydim ama sahip olduğum güç herhangi bir mevkiyi paylaştığım meslektaşımdan farklı değildi.21” Augustus bu sistemi getirdiğinde beş yüz yıla yakın bir süredir cumhuriyet (M.Ö. 509 – M.Ö. 27) ile yönetilmekteydi. Roma Cumhuriyeti halk meclisi tarafından ve bir yıl boyunca devleti yönetmek üzere seçilen iki consul’ün22 iktidarı paylaştığı bir yönetim biçimiydi. İki consul’ün her şeye yetişememesi nedeni ile belli işler başka kişilere dağıtıldı ve bunlara magistra denildi. Bunlar dışında halk meclisleri ve senatus da bu sistemin çok önemli parçaları idi. Özellikle senatus hem halk meclislerinin kabul ettiği kanunların onaylanması görevini görüyor, hem de görüşleriyle devletin önemli işlerini yönlendiriyordu.23 Augustus’un kurduğu bu yeni sistem ise, yüzeysel ve belki biraz da safça bakılır ise cumhuriyeti ve organlarını (halk meclisleri,24 senatus, consul’ler25 vs) korumayı hedefleyen, sadece istikrarı sağlamak adına bu yönetim biçiminin başında sürekli ama yetkileri kısıtlı bir 20 Augustus’un yaptığı işler anlamına gelen ifade. Augustus’un hayatının son zamanlarında yazdırdığı ve kendi hayatından bahseden bu yazının genişçe bir özeti Ankara Anıtı üzerinde muhafaza edilmektedir. Umur, s. 181. 21 Augustus, s. 19. 22 Cumhuriyet döneminde consul’ler devlet iktidarını fiilen kullanma yetkisine sahip olan organdır ve halkın temsilcisi kabul edilirler. Devleti yönetme yetkisi yanında devletin askeri, kazai, idari, mülki ve icrai bütün yetkileri consul’e aitti. Söğütlü Erişgin, s. 61. 23 Karadeniz Çelebican, s. 23. 24 Augustus zamanında halk meclisleri magistra’ları seçmeye ve kanun tekliflerini değerlendirmeye devam ettiler. Augustus halk meclislerinin görevi gereği gibi yerine getirebilmesi için çeşitli kanunlar çıkartmış, uzaktaki vatandaşların da iradelerini yansıtabilmeleri için oyların yazılı olarak gönderilebileceği bir sistem oluşturmuştur. Söğütlü Erişgin, s. 197. 25 Principatus döneminde de consul’lük makamı iki consul şeklinde varlığını sürdürdü. Ancak bu dönemde colsul’ler cumhuriyet döneminde sahip oldukları askeri, idari ve icrai yetkileri princeps lehine kaybetmişlerdi. Consul’ler sadece yargı alanındaki yetkilerini korudular. Söğütlü Erişgin, s. 192.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1