235 TBB Dergisi 2024 (172) Ümit Vefa ÖZBAY di. Öte yandan princeps bir magistra olarak beyanname çıkartabilirdi. Zamanla bu beyannameler, anlaşmazlıkların çözümü için verdiği kararlar ve kendisine bağlı eyaletlere gönderdiği talimatlar kanun gücü kazandılar. Ayrıca hem özel hukuk hem de ceza davalarını isterse kendi atayacağı hukukçular isterse de doğrudan kendisi yönetebilmekteydi. Başka yargıçların verdiği kararlar bakımından da bir itiraz mercii olarak görev alıyordu.31 Princeps, tıpkı diğer vatandaşlar gibi kanunlara uymak ile yükümlüydü. Dolayısıyla kural olarak kanunların üzerinde bir makam değildi. Ancak bazı kanunlarda princeps’in bağlı olmayacağı kurallar ve kanunlar hakkında istisnalar mevcuttu. Zaman içerisinde bu istisnaların sayısı o kadar arttı ki sonunda “princeps’in kanunlarla bağlı olmayacağı” kuralı ortaya çıktı ve princeps kanun üzeri bir konum elde etmiş oldu.32 Princeps’in bu geniş yetkileri ve kanun üstü konumu, dışarıdan bakıldığında mevcudiyetini sürdürdüğü ve yerinin korunduğu düşüncesi söz konusu olsa da cumhuriyet döneminin organlarını özellikle de magistra’ları epey zayıflatmaktaydı. Ancak görünürde bu mutlak hükümdarın asıl rakibi senatus idi. Augustus güç sahibi olunca ilk olarak kanun tekliflerini onaylayan (senatus consulta) ve resmi davalarda yüksek mahkeme görevi gören senatus üyelerini, kendi çevresinden yeni senato üyeleri ile değiştirdi. Bu değişiklikle tüm önemli davalarda söz sahibi olmayı garantiledi.33 Bunun yanında senatus’un da görevini azaltmak amacı ile praefectus vigilum,34 praefectus annonae,35 praefectus urbi36 gibi temsilciler atayarak senatus’u iyice silik bir hale getirdi.37 Bütün bunlar bir arada değerlendirildiğinde cumhuriyet sisteminin sözde devam ettiği gözlemlenebilir. Augustus bir monark olmadığını iddia ediyordu, cumhuriyeti yeniden kurduğunu söylüyordu. Ona göre principatus sistemi hukuki, meşru ve mevcut kanunlara ta31 Karadeniz Çelebican, s. 29, Söğütlü Erişgin, s. 185. 32 Söğütlü Erişgin, s. 185. 33 Davis, s. 49. 34 Roma şehrinin düzen ve asayişi ile ilgili görevli yüksek memur. Umur, s. 163-164. 35 Besinler, yeme- içme (iaşe) ve buğday dağıtımı ile ilgili görevli. Umur, s. 163. 36 Roma şehrinin inzibatı ile görevli vali. Umur, s. 163. 37 Türkoğlu, “idari yapı”, s. 279.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1