254 Augustus Dönemine ve Augustus Kanunlarına Genel Bir Bakış göre bir efendi kölelerinin yalnızca belirli bir kısmını azat edebilirdi; bu oran sahip olduğu toplam köle sayısına bağlıydı. İki ile on arasında köleye sahipse yarısını, on ile otuz arasında üçte birini, otuz ile yüz arasında dörtte birini ve 100 ile 500 arasında beşte birini özgür bırakabilirdi.122 Çok fazla kölesi olanlar yüzden fazla köle özgür bırakamazlardı. Geçmiş dönemlerde özellikle üst sınıfa mensup kişilerin vasiyetlerinde yüzlerce köleyi özgürleştirildiği görülmüştü. Binlerce kölenin serbest bırakıldığı durumlar bile söz konusu olmuştu. Bu gibi durumlar Augustus’u etkilemiş ve yukarıda değinilen amaçlara ulaşmak adına bu konuda önlem alma güdüsünü oluşturmuştur.123 M.S. 4 yılında çıkarılan Lex Aelia Sentia ise benzer amaçlar gütse de daha karmaşık düzenlemeler getirmekteydi. Kanun; 20 yaşından küçük bir efendinin kölesini yalnızca değnekle ve bir heyetin huzurunda serbest bırakabileceği, bu şekle uymadan azat edilen kişilerin otuz yaşından önce Roma vatandaşlığı kazanamayacağı düzenlemesini haizdi. Küçük yaştaki efendinin ise köleyi serbest bırakmak için önemli bir nedeni olduğunu heyete ispatlamak zorunda idi. Bunun yanında kanunda, dürüst ahlaka sahip olmayan kölelerin azad edilmeleri halinde peregrini dediticii124 durumuna düşeceği ve alacaklıları zarara sokmak adına yapılan azat işlemlerinin geçersiz olacağı gibi hükümler mevcuttu.125 Görüleceği üzere Augustus; kölelerin azat edilmesine yönelik bir kontrol sağlamak istiyor ve bunun yanında Roma geleneklerine uymayan kişilerin Roma vatandaşı olmasını istemiyordu. Temel amacı ise kölelerin kontrolsüzce kitleler halinde azat edilip Roma vatandaşlığını kazanmasını engellemek idi. Kanunların isimlendirilmesinde ise; Augustus’un aile adından gelen isimlendirme olan Lex Iulia kalıbının bırakılıp, dönemin consüllerinden isimlerini alan kanunlar çıkartıldığı dikkat çekmektedir. 122 Tilson, s. 259; Marzo, s. 47. 123 Eck, s. 125. 124 Roma topraklarında bulunsa da hukuki durumu tespit edilmemiş kimse. Kural olarak yalnızca Ius Gentium’dan faydalanabilirlerdi. Umur, s. 153. 125 Marzo, s. 47; Tilson s. 226; Umur, s. 112-113; Selahattin Eren, “Roma Hukukunda Köle Mülkiyetinin Sınırları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi- Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, s. 295.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1