255 TBB Dergisi 2024 (172) Ümit Vefa ÖZBAY 9. Lex lulia de Collegiis Augustus’un bir diğer dikkat çeken düzenlemesi ise dernekler ile ilgilidir. Augustus, Lex Iulia de Collegiis ile dini amaçlar taşıyan ve çok eskiden beri varlığını sürdüren dernekler hariç, siyasi olarak çok yıkıcı olduğunu düşündüğü ve cumhuriyet’in son yüzyılında birçok düzenlemeye konu olan dernekleri kapattırmış ve yenilerinin açılmasını ise çeşitli kısıtlamalara tabi tutmuştur.126 Aslında bu kanunun Augustus’a değil, Caesar’a ait olduğu düşüncesi mevcut ise de doktrindeki genel görüş Caesar’ın bu düzenlemeyi yaptığı, Augustus’un da kendi döneminde bu düzenlemeyi yeniden canlandırdığıdır.127 Augustus bu düzenleme ile dernekleri tamamen ortadan kaldırmak istememiş, bunun yerine mevcutları büyük çoğunluğu ile ortadan kaldırarak yerine kurulacakların devletin kontrolüne daha fazla tabi olmasını istemiştir. Derneklere getirdiği temel kuruluş şartı ise kamu yararı gütme olmuştur. Vergi toplama, altın madeni, gümüş madeni işletme gibi amaçları kamu yararına uygun kabul eden Augustus ayrıca dernek kurulması için senatus’dan izin alınmasını gerekli kılmıştır. Bir dernek bu izne sahip değil ise hukuken geçersiz sayılmıştır.128 Augustus’un devletin izni olmaksızın dernek kurma özgürlüğünü kaldırdığı bu düzenleme Roma’da çok uzun süre geçerliliğini korumuş, Ortaçağ’a kadar söz konusu izin sistemi sarsılmadan ayakta kalmıştır.129 Augustus’un derneklere dair bu tutumunun sebebi açıktır; Augustus neredeyse her adımında olduğu gibi devleti ve kendi iktidarını güçlendirmeye çalışmış ve devlete rakip olabilecek, devletin kontrolü dışında kurulmuş tüzel kişilikler ile uğraşmak istememiştir. Augustus’tan önce benzer düzenlemeyi yapmış Caesar’ın da motivasyonu belli ki bu yöndedir. 126 Umur, s. 118, Tilson, s. 4-5. 127 Umur, s. 118, Tilson, s. 4, Övünç Güvel, “Roma Hukukunda Tüzel Kişiler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 69, S. 2, 2020, s. 493. 128 Eşref Küçük, Roma Hukukunda Augustus Zamanına Kadar Derneklerin Hukuki Durumu, Yetkin Yayınları, Ankara 2006, s. 89; Güvel, s. 493. 129 Güvel, s. 494.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1