267 TBB Dergisi 2024 (172) Setenay BAYTEMİR TARHAN ortaklardan biri için ortadan kalkması durumunda societas’ın varlığından söz edilemez.7 Ayrıca societas’ta ortakların katılım payı olarak mal veya emeklerini bir araya getirmesi gerekmektedir.8 Bu noktada ortaklığa getirilen mallar bakımından ortak tarafından malın türüne göre, başka bir anlatımla res mancipi9 veya res nec mancipi10 niteliğine göre,11 uygun devir işleminin yapılması gerekmektedir.12 Son olarak societas’ın meşru bir kazanç elde etmek amacıyla kurulmuş olması gerekmektedir.13 Kaçakçılık veya kalpazanlık yapmak 7 Rado, Borçlar, s. 110; Tahiroğlu, Borçlar, s. 243; Erdoğmuş, Borçlar, s. 97. Affectio societatis’i ele alan Digesta metinleriyle ilgili interpolatio şüphesi mevcuttur. Di Marzo, Roma, s. 446; Uçaryılmaz, Bona Fides, s. 216. Roma hukukunun birincil kaynaklarında, özellikle Digesta’da societas’a ilişkin metinlerin çoğunda iki kişilik ortaklıklardan söz edildiği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, ikiden fazla ortağın bir araya gelmesiyle oluşan ortaklıklardan bahseden metinler de mevcuttur. Bu hususta bkz. D. 17.2.63.10, D. 17.2.65.6, D. 17.2.65.9, D. 17.2.65.10. Gönenç, Societas, s. 30. 8 Kaser, Roman Private Law, s. 226; Mousourakis, Roman Law, s. 139; Buckland, Text-Book, s. 506-507; Rado, Borçlar, s. 110; Tahiroğlu, Borçlar, s. 243; Umur, Ders Notları, s. 371; Erdoğmuş, Borçlar, s. 97; Gönenç, Societas, s. 32-33. 9 İtalya arazisi (fundus Italicus) veya İtalya toprağı (solum Italicus), İtalya arazisi üzerinde tesis edilen tarımsal irtifak hakları (servitutes praediorum rusticorum), köleler (servi) ile yük ve çeki hayvanları Roma hukuku kuralları gereği res mancipi olarak adlandırılan mal sınıfını oluşturmaktadır. Özcan Karadeniz Çelebican, Roma Eşya Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 2015, s. 45; Belgin Erdoğmuş, Roma Eşya Hukuku, İstanbul, Der Yayınları, 2022, s. 6. 10 Res mancipi sınıfına dahil mallar dışında kalan Roma egemenliğinde bulunan araziler; eyalet arazileri, köleler, yük ve çeki hayvanları dışında kalan taşınır mallar res nec mancipi sınıfını oluşturmaktadır. Karadeniz Çelebican, Eşya, s. 45; Erdoğmuş, Eşya, s. 7. 11 Hukuk sistemleri değer yargılarına göre malları farklı şekilde sınıflandırabilmektedir. Roma ekonomisinin tarıma ve hayvancılığa bağlı geliştiği dönem açısından gerek toplumsal hayat gerek üretim ilişkileri bakımından daha değerli olduğu kabul edilen mallar res mancipi sınıfını oluşturmaktaydı. Res mancipi’ler sadece mancipatio ve in iure cessio olarak adlandırılan devir işlemleriyle devredilebilmekteydi. Karadeniz Çelebican, Eşya, s. 45-46. Ius civile kuralları gereği, bahsi geçen devir işlemlerini yabancılar gerçekleştiremediği için ekonomik açıdan daha değerli olduğu düşünülen malların Roma vatandaşı olmayanların eline geçmesi önlenmekteydi. Erdoğmuş, Eşya, s. 7. 12 Rado, Borçlar, s. 111; Gönenç, Societas, s. 34. 13 Buckland, Text-Book, s. 508; Honig, Roma, s. 133; Gönenç, Societas, s. 41; Tahiroğlu, Borçlar, s. 243; Söğütlü, Roma Özel Hukuku, s. 518.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1