272 Roma Hukukunda Societas (Adi Ortaklık)’ta Ortakların Kazanca ve Zarara Katılması ve Societas Leonina (Aslan Payı Ortaklığı) Ancak paylar açıkça belirlenmişse bu anlaşmaya uyulmalıdır. Zira iki ortak arasında zararın ve kazancın üçte ikisinin birine, kalan üçte birinin ise diğerine ait olacağı yönünde bir anlaşmanın geçerli olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır. Ele alınan ilk metinde bir ortağın diğer ortağına göre kazançtan daha fazla pay almasının, söz konusu ortağın ortaklık için önemli bir katkıda bulunması şartıyla mümkün olduğu belirtilmektedir. İlk metin Digesta’dan alıntılanmaktadır ve metnin interpolatio21 yoluyla değiştirildiğine dair ciddi şüphe bulunmamaktadır. Bu nedenle metnin Klasik Hukuk Dönemi’ndeki (M.Ö. 27 – M.S. 250) anlayışı büyük ölçüde yansıttığını söylemek yanlış olmaz. İkinci metin Iustinianus’un Institutiones’inden alıntılanmaktadır. Söz konusu metinden hareketle, Iustinianus Dönemi’nde (M.S. 527 – M.S. 565) paylaşım konusunda taraflar arasındaki anlaşmanın üstünlüğünün vurgulanması önemlidir. Kazanca ve zarara katılım payı hususunda societas’ta taraf iradelerine öncelik verildiği metinden anlaşılmaktadır.22 Bu metinde bir önceki metinden farklı olarak, bir ortağın diğer ortağına göre kazanca daha fazla katılmasının koşulsuz kabul edildiği görülmektedir. İki metinde de tek ortak bakımından bir değerlendirme yapmak gerekirse, söz konusu ortağın gerek kazanca gerek zarara katılma pa21 530 yılında Iustinianus, Digesta’nın hazırlanması için hukukçu Tribonianus’u görevlendirmiştir. Tribonianus başkanlığında oluşturulan kurul, Klasik Hukuk Dönemi hukukçularına ait eserleri incelemekle görevlendirilmiştir. Kurulun görevi söz konusu eserlerden zamanın hukuki sorunları için kullanılabilecekleri derlemek, uygun bulunmayanları Digesta’nın kapsamına almamak, metinler arasında çelişkiler bulunması durumunda bu çelişkileri ortadan kaldırmak ve uygulamadan kalkan kavramlar üzerinde değişiklik yapmaktır. Klasik Hukuk Dönemi’ne ait eserlere ilişkin metinleri derledikleri için kurul üyeleri compilatores (derleyiciler) olarak anılmıştır. Compilatores, bahsi geçen metinleri elden geçirirken metinlerde interpolatio olarak adlandırılan değişiklikler yapmıştır. Belgin Erdoğmuş, Roma Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1992, s. 75-76; Havva Karagöz, “Digesta’nın Hazırlanma Şekli ve Sistematiği Hakkında Düşünceler”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, İstanbul, Der Yayınları 2011, s. 137. Compilatores’in amacı Roma hukukunu dönemin adalet anlayışına uyarlamaktır. Interpolatio’lar üzerine yapılan araştırmalar göstermiştir ki Digesta’nın yarısı interpolatio yoluyla değiştirilmiştir. Ziya Umur, Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1975, s. 93-94. 22 Zimmermann, Obligation, s. 458.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1