275 TBB Dergisi 2024 (172) Setenay BAYTEMİR TARHAN lemde zarar elde edilmişse, bunlar birbirine mahsup edildikten sonra geriye kalanın kazanç olduğu anlaşılmalıdır. İki metinde de Quintus Mucius23 ile Servius Sulpicius24 arasında Geç Cumhuriyet Dönemi’ndeki bir tartışma ele alınmaktadır.25 Quintus Mucius açısından bir ortağın diğer ortağa göre kazançtan daha fazla pay alması, ortaklığın doğasına aykırıdır. Dolayısıyla Quintus Mucius’a göre böyle bir ortaklık geçerli değildir.26 Gaius’a ait metinde Servius Sulpicius’un Quintus Mucius’a göre yenilikçi olan bakış açısının vurgulandığı anlaşılmaktadır. Nitekim Servius Sulpicius’un ortakların kazanca ve zarara katılma hususundaki anlaşmasına ve özellikle bir ortağın opera (hizmet, emek, işgücü)’sına önem verdiği Gaius tarafından aktarılmaktadır. Quintus Mucius’un ise emeğin değerini vurgulamadığı; zira mal veya para ile emeği eş değerde bulmadığı tahmin edilmektedir.27 Servius Sulpicius, ayrıca bir ortağın zarara katılmaksızın sadece kazançtan pay almasının mümkün olduğunu da ifade etmektedir.28 Iustinianus’a ait metinde bahsi geçen hukukçular arasındaki tartışmanın tekrar ele alındığı anlaşılmaktadır. Gaius’a ve Iustinianus’a ait metinler bu bakımdan birbirini tamamlar niteliktedir. Quia saepe opera alicuius pro pecunia valet (zira birinin emeği, çoğu zaman para kadar değerlidir) cümlesinden hareketle, değeri pecunia29 (para, sermaye) ile 23 Quintus Mucius Scaevola, M.Ö. 95 yılında consul olmuş Romalı hukukçudur. Pontifex maximus olarak görev yapmıştır. Berger, Dictionary, s. 588. 24 Servius Sulpicius Rufus, M.Ö. 51 yılında consul olmuş Romalı hatip ve hukukçudur. Hukuki anlaşmazlıkların çözümünde aequitas (hakkaniyet) uygulamasını geliştirmiştir. Berger, Dictionary, s. 704. 25 Gaius’un, Quintus Mucius ve Servius Sulpicius arasındaki tartışmayı ele alması, tartışmaları hatırlatmak istemesinden ibaret değildir. Nitekim tartışmayı magnus (büyük) olarak nitelendirmesi, Gaius’un zamanında çoktan çözülmüş olması beklenen tartışmanın hala devam ettiğini göstermektedir. Starace, Lucri et Damni, s. 4. 26 Forlani, “il Leone”, s. 147. 27 Starace, Lucri et Damni, s. 6. 28 Forlani, “il Leone”, s. 147. 29 Pecunia sözcüğü para anlamına gelmektedir ve kavramın pecus (küçükbaş hayvan) sözcüğünden türetildiği düşünülmektedir. Özcan Karadeniz, “Roma Hukukunda ‘Peculium’ Müessesesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C: 25, No: 3-4, 1968, s. 179; Gökçe Türkoğlu Özdemir, “Roma Hukukunda Actio de Peculio”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 7, No: 2, 2005, s. 109.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1