278 Roma Hukukunda Societas (Adi Ortaklık)’ta Ortakların Kazanca ve Zarara Katılması ve Societas Leonina (Aslan Payı Ortaklığı) D. 17.2.76 (Proculus libro quinto epistularum) “Societatem mecum coisti ea condicione, ut Nerva amicus communis partes societatis constitueret: Nerva constituit, ut tu ex triente socius esses, ego ex besse: quaeris, utrum ratum id iure societatis sit an nihilo minus ex aequis partibus socii simus. Existimo autem melius te quaesiturum fuisse, utrum ex his partibus socii essemus quas is constituisset, an ex his quas virum bonum constituere oportuisset. Arbitrorum enim genera sunt duo, unum eiusmodi, ut sive aequum sit sive iniquum, parere debeamus (quod observatur, cum ex compromisso ad arbitrum itum est), alterum eiusmodi, ut ad boni viri arbitrium redigi debeat, etsi nominatim persona sit comprehensa, cuius arbitratu fiat.” Ortak arkadaşımız Nerva’nın ortaklıktaki paylarımızı belirlemesi şartıyla benimle bir ortaklık kurdunuz. Nerva sizin üçte bir, benim üçte iki oranında ortak olmamız yönünde karar verdi. Ortaklık kuralları açısından bunun geçerli olup olmadığını veya eşit paylarla ortak olup olmadığımızı soruyorsunuz. Kanaatimce, onun belirlediği paylara göre mi yoksa iyi bir insan (bonus vir) tarafından belirlenmesi gereken paylar için mi ortak olabileceğimizi sormanız daha isabetli olurdu. Esasen iki tür hakem vardır. İlki, karar hakkaniyete uygun olsun ya da olmasın uymamız gereken (tarafların anlaşmasıyla hakeme başvurduklarında gözlemlenen) durumdur. Diğeri ise, kararı verecek kişi açıkça belirlenmiş olsa bile, iyi bir kimsenin takdirine uygun olması gereken durumdur. Metinden anlaşıldığı üzere ortaklar, kendileri dışında üçüncü bir kişinin, Nerva’nın, kazanca ve zarara katılım paylarını belirlenmesi hususunda anlaşmaktadırlar. Roma hukukunda societas’ta bu noktada ortaya çıkabilecek ihtilafların çözümünün bonus vir tarafından çözüme kavuşturulması gerektiği kabul edilmektedir.38 Metinde arbiter (hakem) kavramı iki farklı işlevi yerine getirmek üzere seçilen kişileri tanımlamak için kullanılmaktadır. Societas gibi taraflar arasında sıkı bir ilişkinin mevcut olduğu sözleşmelerde kazancın ve zararın ortaklar arasında paylaştırılması gibi önemli bir mese38 Söğüt, Tahkim, s. 28.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1