286 Roma Hukukunda Societas (Adi Ortaklık)’ta Ortakların Kazanca ve Zarara Katılması ve Societas Leonina (Aslan Payı Ortaklığı) ile Seianus arasındaki hukuki uyuşmazlık ile Cassius’un dönemin ünlü bir hukukçusu olması ve praetor’luk makamı nedeniyle ilgilendiği, böylelikle Phaedrus’un fabula’larını incelediği ifade edilmektedir.64 Meselenin Cassius’un konuya dahil olmasıyla Phaedrus’un aleyhine olmayan bir şekilde çözüme kavuştuğu tahmin edilmektedir.65 Kavramın kökenini tam olarak aydınlatabilmek mümkün olmamakla birlikte, Romalı hukukçular societas’ta ortaklardan birinin kazançtan hiç pay almayacağı yönündeki anlaşmaların geçersiz olduğunu düşünmektelerdi. Öyleyse neden bu türden bir anlaşma societas’ın doğasına aykırı ve adaletsiz kabul edilmekteydi? Roma hukukunda societas’ın kökeninde miras ortaklığı bulunmaktadır. Bu nedenle societas’ın fraternitas (kardeşlik) fikrine dayandığı genellikle kabul edilmektedir.66 Söz konusu miras ortaklığı Roma hukukunun arkaik evresinde pater familias’ın ölümü üzerine aile malvarlığının bölünmeden yönetilmesi ve korunması amacına hizmet etmekteydi. Böylelikle aile evlatları kader birliğiyle hareket etmekte ve kendilerine miras kalan malları birlikte yönetmektelerdi. Roma toplumunda bu tür ortaklıkların giderek önemini yitirmesiyle ve yabancılar ile Romalılar arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesiyle birlikte, bahsi geçen miras ortaklığı model alınarak ve kardeşler arasındaki kurallar (ius fraternitas) gözetilerek, iyiniyet kuralları çerçevesinde rızaî bir sözleşme olarak societas’lar gelişim göstermişti. Bu nedenle bir ortağın kazançtan pay almadan sadece zarara katlandığı bir ortaklığı Romalı hukukçuların kabul etmesi mümkün değildi. Zira böylesine adaletsiz bir ortaklık, kardeşlik hukukuna uygun olmazdı.67 64 Guarino, “La Società”, s. 23. 65 Forlani, “il Leone”, s. 150. 66 Honig, Roma, s. 134. D. 17.2.63 pr. (Ulpianus libro 31 ad edictum): “Verum est quod Sabino videtur, etiamsi non universorum bonorum socii sunt, sed unius rei, attamen in id quod facere possunt quodve dolo malo fecerint quo minus possint, condemnari oportere. Hoc enim summam rationem habet, cum societas ius quodammodo fraternitatis in se habeat.” Sabinus’un görüşü doğrudur, ortaklığın bütün mallar üzerinde (universorum bonorum) değil de tek bir mal (societas unius rei) hakkında olduğu durumlarda bile ortakların ödeme güçlerine göre ya da hileyle ödemekten kaçındıkları miktar tutarınca mahkum edilmeleri gerekmektedir. Ortaklık, bir anlamda kardeşliğe benzediği için bu son derece makuldur. 67 Roma hukukunda miras ortaklığı, societas ve fraternitas kavramları arasındaki
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1