333 TBB Dergisi 2024 (172) Mehmet Emin ÇAĞIRAN olmaktadır.11 İsrail Sözleşmeye 1950 yılında hiçbir kayıt koymadan katılmıştır. Bu durumda İsrail’e karşı soykırım iddialarının Divan önüne getirilmesi ve IX. maddedeki diğer şartların sağlanması halinde nizalı yargı konusu olmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Diğer deyişle, Soykırım Sözleşmesine taraf olan ve Divanın yargı yetkisini kabul etmiş bulunan bir veya daha fazla devlet tarafından İsrail’e karşı dava açılabilmesinin ve Divanın da bu ihtilafta İsrail’in sorumluluklarını belirleyen bir hüküm vermesinin önü açıktır. Güney Afrika Cumhuriyeti 29 Aralık 2023 tarihli başvurusunda bu hukuki yolu kullanarak İsrail’in 7 Ekim sonrası Gazze’de giriştiği operasyonların soykırım suçunu oluşturduğu iddiasını Divana götürmüş ve yargı sürecini başlatmıştır. İsrail devleti ilk defa Filistin meselesinin tamamıyla ilgili olmasa bile Gazze operasyonunda Filistin halkına karşı yaptıklarından dolayı bir uluslararası mahkeme önünde yargılanmaktadır. Süreç henüz başlangıç aşamasındadır. UAD usul olarak bir müracaatta önce yetkili olup olmadığına karar verir; Divan yetkili olduğunu belirledikten sonra esasla ilgili değerlendirmeye geçer.12 Güney Afrika dilekçesinde Divandan şu hususlar üzerine tespitte bulunmasını ve hüküm vermesini istemiştir: Güney Afrika ve İsrail Filistin halkıyla ilgili olarak Soykırım Sözleşmesinden doğan yükümlülüklerine uygun hareket etmek ve soykırımı önlemek için imkânları dâhilinde alabilecekleri gerekli bütün tedbirleri almak yükümlülüğü altındadır; İsrail Soykırım Sözleşmesinde öngörülen yükümlülükleri çiğnemiştir ve ihlal etmeye devam etmektedir.13 11 “Divanın yetkisi … yürürlükteki andlaşma ve sözleşmelerde özel olarak öngörülmüş bütün durumları kapsar” (Statü, madde 36, § 1). Soykırım Sözleşmesinin ihtilaflarla ilgili UAD’nin zorunlu yargı yetkisini kabul eden hükmüne (madde IX) Sözleşmede bu hususta herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte ihtirazi kayıt konulması kabul edilmektedir. Reservations to the Convention on Genocide, Advisory Opinion, I.C.J. Reports 1951, s. 15. 12 Yetkiyle ilgili meseleler davanın esastan görüşülmesi aşamasında veya ondan önce ayrı olarak karara bağlanabilir. UAD İç Tüzüğü, madde 79. 13 Güney Afrika burada Soykırım Sözleşmesinin I, II, III, IV, V ve VI. maddelerine atıfla soykırım oluşturan ve cezalandırılacak fiilleri sıralamakta ve İsrail’in Filistin halkına karşı bunlardan imtina etmesi yükümlülüğünü anmaktadır. Ayrıca, Divanın İsrail’den Soykırım Sözleşmesinin ihlallerini tekrarlamayacağı yönünde garanti vermesini öngören bir hüküm vermesini istemektedir. Application instituting proceedings and request for the indication of provisional measures, 29 Aralık 2023, § 144. (Bundan sonra “Application of South Africa”)
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1