378 Uluslararası Tahkimde Vasıflandırmanın Hangi Hukuka Tâbi Olacağı Sorunu ihtilâfı sistemi59 geliştirmesi ile terk edilmiştir.60 Goldman hakem heyetinin lex forisinin olmayışından ve tahkim yerinin genellikle uyuşmazlık konusuyla bağlantısı olmayan yalnızca tarafsızlığı sebebiyle seçilen bir konum oluşundan yola çıkarak tahkim yerinin kanunlar ihtilâfı kuralları yerine uygulanacak bağımsız bir kanunlar ihtilâfı sistemi öne sürmüştür.61 Goldman’ın öne sürdüğü bağımsız sistem düşüncesi zaman içerisinde gelişerek hakem heyetinin kanunlar ihtilâfı kurallarını kümülatif olarak uygulaması, uygun bulduğu kanunlar ihtilâfı kuralını uygulaması, kanunlar ihtilâfı kurallarını göz ardı ederek doğrudan maddi hukuk kurallarını uygulaması, hukukun genel ilkelerini uygulaması gibi yaklaşımların ortaya çıkmasını sağlamıştır.62 Bu sayede yerel hukuk sistemlerinden bağımsız, uluslararası sözleşmelere, ticari teamül ve uygulamalara, hukukun genel ilkelerine dayanan bir “maddi ulus-ötesi hukuk” (lex mercatoria) teorisinin geliştirilmesinin önü açılmıştır.63 Uluslararası tahkim hukukunun 1960’larda başlayan liberalizasyonu, devletlerin tahkim mevzuatı ve mahkeme kararlarında etkisini göstermiş, yeknesak tahkim kurallarının hazırlanmasını sağlamıştır.64 Uluslararası tahkimde görülen liberalleşmenin en önemli örnekleri arasında hakemlerin kendi yetkileri hakkında karar verebilmeleri (competence-competence ilkesi), gerek tahkim usûlüne gerek uyuşmazlığın esasına uygulanacak hukuk bakımından taraflara tanınan irade muhtariyeti,65 tarafların hukuk seçimi yapmadığı hallerde hakemlere tanınan takdir yetkisi sayılabilir. Uluslararası tahkimde irade muhtariyeti o kadar geniş kabul edilmiştir ki taraflar bir devletin pozitif hukukuyla sınırlı kalmaksızın her türlü hukuk kuralını (huku59 Berthold Goldman, “Les conflicts de lois dans l’arbitrage international de droit prive”, 109 Recueil des Cours, 1963, s. 347-483. 60 De Ly, s. 3.; Born, s. 2836. 61 De Ly, s. 4; Redfern and Hunter, para 3.213. 62 De Ly, s. 4; Born, s. 2844-2865. 63 De Ly, s. 4; Lex mercatoria hakkında bkz. Berthold Goldman, “The applicable law: general principles of law-the lex mercatoria”, Contemporary Problems in International Arbitration, Lew, J.D.M. (ed), Springer, 1987, s. 113-126. 64 De Ly, s. 4. 65 İrade muhtariyeti bugün tüm uluslararası tahkim kanunlarında, uluslararası sözleşme ve konvansiyonlarda, kurumsal tahkim kurallarında kabul edilen uluslararası tahkimin “yol gösterici ilkesi”dir, Redfern and Hunter, para.1.53, 3.97,6.07; Born, s. 525, 2295, 2877; Moses, s. 72-83.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1