99 TBB Dergisi 2024 (173) Enes KETHÜDA I. SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ ANLAMI Sosyal güvenlik hakkı, insan haklarının herkes için anlamlı bir biçimde hayata geçebilmesi ve herkesin insan haysiyetine yaraşır standartlara uygun bir yaşam sürebilmesinin güvencesidir. Bu yönüyle hak, sosyal devlet ilkesiyle yakından bağlantılıdır. Sosyal devlet, gerektiğinde yetki alanındaki hak öznelerine yoldaşlık ederek onları kaderlerine terk etmeyen ve bu uğurda sosyal adaleti ve herkes için insan haysiyetinin gerektirdiği asgari koşulları sağlayan devlet olarak anlamlandırılabilir.1 Sosyal güvenlik hakkı, sahip olduğu yeniden dağıtıcılık rolü sayesinde yoksulluğun azaltılmasını ve sosyal dışlanmanın önlenmesini sağlayarak sosyal devlet ilkesinin anılan amaçlarının hayata geçmesine katkı sunar. Sağlık, çalışma, eğitim, barınma gibi diğer sosyal hakların tematik koruyuculuğu karşısında sosyal güvenlik hakkı, öznelerine çok yönlü bir asgari güvence sunar. Nitekim sosyal güvenlik hakkı aşağıda ele alınacak olan mahkeme kararlarında da gözlemlenebileceği üzere yer aldığı bağlama göre, sağlık, yaşlılık, malullük, işsizlik, kaza, ölüm, barınma, aile yaşamının desteklenmesi gibi pek çok farklı temayla bağlantılı olarak güvence sunma özelliğine sahiptir. Bu önemli rolü nedeniyle sosyal güvenlik hakkı, diğer pek çok uluslararası ve ulusal insan hakları belgesinin yanı sıra, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki ESKHS, Avrupa Konseyi bünyesindeki ASŞ ve Anayasa’da kendisine yer bulmuştur. Söz konusu belgelerin koruma organları, sosyal güvenlik hakkının kapsamını ortaya koyan çeşitli genel yorum,2 görüş ve kararlar üretmektedir. Sosyal güvenlik hakkını devletin Anayasa’daki özgürleştirme ödevinin (m. 5) bir yansıması olarak ele alan Anayasa Mahkemesine 1 Paralel yönde bkz. Murat Sevinç, “Bülent Tanör ve Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2013, C. 2, S. 1, s. 158; AYM, E.2012/97, K. 2013/51, 03/04/2013; AYM, E. 1988/19, K. 1988/33, 26/10/1988. Sosyal devlet ilkesini tarihsel ve ideolojik arka planıyla birlikte ele alan bir çalışma için bkz. Bülent Tanör, Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, 2. Baskı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022, ss. 91-94. 2 Genel yorumlar koruma organlarının ilgili sözleşmede yer alan hakların ve diğer hükümlerin anlamlarını ve taraf devletlere yüklediği ödevleri soyut bir biçimde açıklığa kavuşturma işlevine sahiptir. Şu an itibarıyla BM Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’nin ESKHS’yi açıklayan toplam 26 genel yorumu vardır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1