100 Sosyal Güvenlik Hakkının Bireysel Başvuru Yoluna Konu Edilebilirliği göre Anayasa’nın 60. maddesinde3 yer alan bu hakkın anlamı ve amacı şöyledir: “Sosyal güvenlik, bireylerin istek ve iradeleri dışında oluşan sosyal risklerin kendilerinin ve geçindirmekle yükümlü oldukları kişilerin üzerindeki gelir azaltıcı ve harcama artırıcı etkilerini en aza indirmek, ayrıca sağlıklı ve asgari hayat standardını güvence altına alabilmektir. Bu güvencenin gerçekleştirilebilmesi için sosyal güvenlik kurumları oluşturularak, kişilerin yaşlılık, hastalık, malullük, kaza ve ölüm gibi sosyal risklere karşı asgari yaşam düzeylerinin korunması amaçlanmaktadır.”.4 BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesinin (ESKHK) sosyal güvenlik hakkına (ESKHS m. 9) dair 19 No.lu Genel Yorum’una göre sosyal güvenlik hakkı diğerlerinin yanı sıra esasen üç temel bileşene sahiptir. Bunlar (a) Hastalık, engellilik, annelik, iş kazası, işsizlik, yaşlılık veya bir aile üyesinin ölümünden kaynaklanan işle ilgili gelir eksikliğinin giderilmesi; (b) herkesin sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanması; (c) özellikle çocuklar ve bakmakla yükümlü olunan yetişkinler için yetersiz aile geliri gibi risklerden korunmayı güvence altına almak için ayrımcılık yapılmaksızın nakdi veya ayni yardımlara erişebilme ve bu yardımların sürdürülmesi haklarıdır.5 Böylece Sözleşme’ye göre taraf devletler, çeşitli nedenlerle yoksul ve yoksun durumdaki hak öznelerine asgari bir yaşam standardı garanti eden sosyal güvenlik sistemleri kurmakla yükümlü kılınmıştır. Yine Avrupa Sosyal Haklar Şartı sosyal güvenlik hakkını 12. ve devamı maddelerinde benzer bir özle ele almıştır. Şart’ın bekçisi konumundaki Avrupa Sosyal Haklar Komitesi, taraf devletlerin oluşturacağı sosyal güvenlik sistemlerinin hak öznelerinin karşılaşacağı geleneksel riskleri kapsaması gerektiğini vurgulamaktadır. Buna göre sosyal güvenlik sistemleri en azından tıbbi bakım, hastalık bakımı, işsizlik yardımı, yaşlılık yardımı, iş kazası yardımı, aile ve annelik yardımı gibi kişisel ve toplumsal risklere karşı güvence sunmalıdır.6 Ayrıca 3 “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.”. 4 AYM, E.2006/111, K.2006/112, 15/12/2006. 5 Committee on Economic, Social and Cultural Rights (CESCR), General Comment 19: The Right to Social Security (art. 9), 2007, §§ 1-3, 13-21. 6 Council of Europe, “Digest of the Case Law of The European Committee of Social Rights”, 2022, s. 120, https://rm.coe.int/digest-ecsr-prems-106522-weben/1680a95dbd(21/03/2024).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1