104 Sosyal Güvenlik Hakkının Bireysel Başvuru Yoluna Konu Edilebilirliği Bunun gibi İHAS ile kıyaslandığında içerik ve bağlayıcılık yönünden muğlak hükümler içeren21 ASŞ, taraf devletlere belirli sınırlar çerçevesinde hangi hükümlerle bağlı olacağını seçme özgürlüğü tanımaktadır.22 Yine Anayasa’nın 65. maddesi23 ve AYM’nin onu yorumlama biçimi, sosyal hakların ekonomik kaynaklara bağımlı olduğunu ve devletin takdir alanında kaldığını kabul etmektedir.24 Sosyal hakların normatif varlığını ve yargılanabilirliğini reddeden tutum, bunlar için öngörülen denetim sistemleri bakımından da yansıma bulmuştur. Sosyal haklar, ESKHS, ASŞ ve Anayasa’da, klasik hakların sahip olduğu etkili ve bağlayıcılığa sahip denetim sistemlerinden yoksundur. Sosyal hakların denetim sistemiyle ilgili sorunlar genel hatlarıyla üç başlıkta toplanabilir: 1- İstisnalar bir kenara bırakılırsa25 sosyal haklara bireysel başvuruya konu olma imkânı tanınmamıştır. 2- Denetim organları bağlayıcı karar alma yetkisinden yoksundur.26 3- Siyasi makamlar gerek denetim organlarının oluşumunda gerekse denetim sonucu verilen karar ve görüşlerin izlenmesinde baskın rol oynamaktadır.27 Diğer bir ifadeyle -her ne kadar son dönemlerde bu konuda çeşitli olumlu gelişmeler olmuşsa da- genel olarak sosyal haklarla ilgili denetim sistemlerinin etkililiği oldukça zayıftır. Sosyal haklara ilişkin maddi düzenlemelere ve denetim sistemlerine yansıyan normatiflik ve yargılanabilirlik sorunlarının çözümü için 21 İzzet Mert Ertan, Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal Şartı Sistemi, İstanbul: Beta Yayınları, 2015, s. 100. 22 Bkz. ASŞ’nin “Üstlenimler” başlıklı 20/1-b hükmü. 23 “Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.”. 24 Kuddis Büyükakıllı, B. No: 2014/3941, 5/10/2017, § 59; Ayrıca bkz. İsmail Hakkı Bulunmaz, B. No: 2014/2960, 4/10/2017, §§ 66-67. 25 Bunlardan biri 2013 yılında yürürlüğe giren ESKHS/Ek Protokol’ün öngördüğü bireysel başvuru usulüdür. Ancak bu usulde inceleme bir “karar” ile değil tavsiye niteliğindeki “görüş” ile (views) sonuçlanır. Ayrıca Komite, mahkeme niteliğini haiz değildir. Komitenin verdiği bireysel başvuru kararlarının çevirisi için bkz. Tolga Şirin, Can Yalçın Armutcuoğlu (ed.), Sosyal Haklar, İstanbul: Tekin Yayınevi, 2023. 26 ibid; Koch, “Economic, Social and Cultural Rights as Components in Civil and Political Rights: A Hermeneutic Perspective”, s. 406. 27 Urfan Khaliq, Robin Churchill, “The European Committee of Social Rights”, Social Rights Jurisprudence: Emerging Trends in International and Comparative Law, ed. Malcolm Langford, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 428.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1