111 TBB Dergisi 2024 (173) Enes KETHÜDA sosyal haklara dair içtihadını gözden kaçırması iki amacı da tehlikeye atacaktır.62 AYM’nin İHAM’ın sosyal haklar içtihadının altında kalmamasını, hatta onu aşmasını gerektiren ikinci neden Sözleşme’nin 53. maddesinde yer alan asgari eşik ilkesidir. Bu ilkenin mealine göre taraf devletler insan hakları alanında oluşturdukları daha yüksek standartları İHAS’ın daha düşük standartlarını gerekçe göstererek daraltamazlar.63 Diğer bir ifadeyle 53. madde, Sözleşme’nin taraf devletler bakımından tavan etkisi oluşturmasını engellemeyi amaçlamaktadır. 2010 Anayasa değişiklikleri Sözleşme’yi, Anayasa’daki sosyal hakları bireysel başvuru sisteminin dışında tutmak için araçsallaştırarak söz konusu ilkeyi ihmal etmiştir. Ancak Anayasa Mahkemesi, İHAM’ın dolaylı koruma içtihadını takip ederek ve hatta aktivist yorumuyla bu içtihadı aşarak bu sorunlu durumu giderme imkânına sahiptir. Üstelik Mahkemenin İHAM’a kıyasla sahip olduğu bazı farklı dinamikler bu fikri destekleyici niteliktedir. Bir kere İHAM’ın aksine Anayasa Mahkemesi ulusal bir yargı makamıdır ve egemenliği kullanma konusunda doğrudan Anayasa64 ile yetkilendirilmiştir. Diğer bir ifadeyle Mahkeme İHAM’ın aksine egemenlikle ilgili eleştirilerle boğuşmak zorunda değildir. Ayrıca Anayasa, İHAS’ın aksine sosyal devlet ilkesini (m.2), devletin özgürleştirme ödevini (m.5) ve birçok sosyal hakkı (m. 41-65) bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla dayandığı belgenin liberal karakterli ve uluslararası olma nitelikleri nedeniyle diken üstünde faaliyet gösteren İHAM’ın sosyal haklar lehine aktivist davranabildiği yerde AYM’nin insan haklarının bütünselliği ilkesinin ve insan haysiyetinin gerekli kıldığı durumlarda evleviyetle sosyal haklar lehine aktivist davranabilmesi beklenir. Ne var ki Anayasa Mahkemesi, ortak alan ve dolayısıyla bireysel başvuru hakkının kapsamı konusunda genel olarak ürkek bir yaklaşım sergilemiştir. Mahkeme deyim yerindeyse dayandığı belgenin Anayasa olduğunu unutmuş, konu bakımdan yetkisini mümkün 62 Şirin, “Bir İhtimal Daha Var O da Ölmek mi Dersin? (Sosyal İnsan Haklarının Anayasa Şikayeti Yoluyla Dava Edilebilirliği Lehine Tezler ve Öneriler)”, s. 348. 63 Micallef/Malta, B. No: 17056/06, 15/01/2008, § 44-45; Janneke Gerards, “Article 53 ECHR and Minimum Protection by the European Court of Human Rights Janneke”, European Convention on Human Rights Law Review, 2022, C. 3, ss. 451–80. 64 Özellikle bkz. Anayasa m. 6, 9, 138, 153.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1