117 TBB Dergisi 2024 (173) Enes KETHÜDA böylece adil bir karara varılmasını sağlamaktır.87 Bir başka perspektiften bakıldığında bu hak, diğer insan haklarının ve menfaatlerinin etkili bir yargı sistemi aracılığıyla korunmasını sağlamaktadır. Adil yargılanma hakkının sosyal güvenlik hakkıyla olan ilişkisi bu çerçevede ortaya çıkmaktadır. Öte yandan hakkın Sözleşme’deki kapsamı yalnızca medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıklar ve suç isnadıyla sınırlı tutulmuştur.88 Dahası Anayasa Mahkemesi de Anayasa’da böyle bir kapsam sınırı olmamasına rağmen ortak alan konusundaki daraltıcı tutumuyla adil yargılanma hakkını benzer bir çerçevede kavramaktadır.89 Bu durumun bir sonucu olarak -suç isnadının ceza yargılamalarıyla ilgili olduğu da hesaba katıldığında- sosyal haklarla ilgili şikâyetlerin adil yargılanma hakkı çerçevesinde ileri sürülebilmesi, medeni hak ve yükümlülükler kapsamında görülmesine bağlıdır. İHAM, altıncı maddede yer alan “medeni hak ve yükümlülük” kavramını taraf devletlerin iç hukukta benimsediği tanımlama ve kategorizasyondan farklı şekilde, otonom bir biçimde yorumlamaktadır. Bu kapsamda ilk defa Feldbrugge/Hollanda kararında sosyal yardımları adil yargılanma hakkı kapsamında medeni hak ve yükümlülük olarak görmüştür. Söz konusu davada başvurucu, hastalık ödeneğinin kesilmesiyle ilgili yargılamaların adil olmadığından yakınmıştır. Mahkeme altıncı maddenin kapsamıyla ilgili değerlendirmelerinde meselenin kamu hukukuna bakan yönüyle özel hukuka bakan yönü arasında bir tartım gerçekleştirmiş ve ikincisinin baskın olduğuna karar vermiştir. Mahkemeye göre söz konusu sağlık sigortası; primlerin toplanması, risklerin hesaplanması, yardımların ödenmesi, iş sözleşmesiyle olan bağlantısı gibi yönleriyle geleneksel olarak özel hukuk kapsamında kalan sigorta biçimleriyle benzeşmektedir.90 Kapsam belirlemesinin ardından yaptığı esas incelemesindeyse iç hukuktaki yargılama sürecinde başvurucunun yeterince dinlenilmemiş olmasını, 87 Sibel İnceoğlu, Adil Yargılanma Hakkı: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi - 4, Ankara: MRK Yayıncılık, 2018, s. 1. 88 İHAS m.6: “Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurul-muş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir.” (Vurgu eklenmiştir). 89 Onurhan Solmaz. 90 Feldbrugge/Hollanda, §§ 26-40.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1