129 TBB Dergisi 2024 (173) Enes KETHÜDA çoğu taraf devletlere sosyal güvenlik sistemlerini hak öznelerinin sosyoekonomik menfaatleri doğrultusunda iyileştirme ödevi yüklemektedir. Ayrıca sosyal haklara özgü belgelerin koruma organlarının da İHAM’a paralel bir biçimde egemenlik temelli çekincelerle devletlerin ekonomik koşullarına ve ulusal önceliklerine uygun bütçe ve sosyal politikalara alan bırakma eğiliminde olduğunu ve taraf devletlere katı maddi ödevler yüklemek yerine hesap verilebilirliğe, usuli ödevlere ve gerekçelendirmeye odaklandığını belirtmekte yarar vardır.149 Öte yandan ulusal bir Mahkeme olan Anayasa Mahkemesinin Anayasa’da yer alan sosyal dinamiklere rağmen uluslararası koruma organlarıyla benzer bir çekingenliğe sahip olması ve yetkili makamlara geniş bir takdir alanı bırakması eleştiriye açıktır. C. Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı Sözleşme’nin sekizinci maddesinde yer alan özel yaşama ve aile yaşamına saygı hakkı; özel yaşama, aile yaşamına, konuta ve haberleşmeye saygı hakları üzere dört alt başlık hâlinde ele alınmıştır.150 Mahkeme zaman zaman birbiriyle örtüşen bu alt başlıkları otonom ve dinamik bir biçimde yorumlamakta, çeşitli yönlerden insan yaşamına ve özerkliğine temas eden pek çok meseleyi bu kapsamda ele almaktadır. Böylece Mahkeme cömert bir tutumla; cinsiyet kimliği, kişisel veriler, çocuk koruma yargılaması, arama ve el koyma işlemleri ile çevre sorunları gibi olağan koşullarda birbiriyle pek de ilişkisi olmayan meseleleri sekizinci madde kapsamında ele almaktadır.151 Bu nedenle söz konusu hakkın tanımı ve kapsamı literatürde oldukça tartışmalıdır.152 Özel yaşama ve aile yaşamına saygı hakkı kural olarak sağlık bakımı, barınma hakkı gibi sosyal menfaatler içermemektedir. Buna kar149 Sandra Liebenberg, “Between Sovereignty and Accountability: The Emerging Jurisprudence of the United Nations Committee on Economic, Social and Cultural Rights Under the Optional Protocol”, Human Rights Quarterly, 2020, C. 42, S. 1, ss. 48–84. 150 “Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.”. 151 Harris vd., ss. 475 vd. 152 Ivana Roagna, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkının Korunması, çev. Ayşe Gül Alkış Schäling, Ankara: Şen Matbaa, 2012, s. 9.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1