357 TBB Dergisi 2024 (173) Candan ALBAYRAK ZİNCİRLİOĞLU de iş sağlığı ve güvenliği hakkının dayanakları arasındadır. İşverenler, Anayasada yer alan yaşam, çalışma, sosyal güvenlik gibi haklar uyarınca işçilerin iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdürler.13 İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması anayasal bir haktır. Anayasamızın 2. maddesine göre, “Türkiye Cumhuriyeti, … sosyal bir hukuk Devletidir”. Devletin temel amaç ve görevlerini düzenleyen Anayasamızın 5. maddesine göre de “Devletin temel amaç ve görevleri, … kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır”. Sosyal devlet, toplumun güçsüz kesimlerinin insan onuruna yaraşır bir yaşam sürebilmelerini sağlayan sosyal hakları uygulamaya koyarak, herkesin siyasal yaşama aktif bir biçimde katılmasına katkıda bulunması şeklinde tanımlanmaktadır.14 Sosyal devletin amacı, herkese insan onuruna yaraşan asgari bir yaşam düzeyi sağlamaksa ve bir devlet kendini sosyal devlet olarak tanımlıyorsa çalışma hakkı (m. 49), adil ücret hakkı (m. 55), sosyal güvenlik hakkı (m. 60, m. 61), konut hakkı (m. 57), sağlık hakkı (m. 56), eğitim hakkı (m. 42) gibi anayasamızda belirtilen sosyal hakları vatandaşlarına sağlamalıdır.15 Devletin işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini sağlama ödevi sosyal devlet anlayışının bir gereği olarak karşımıza çıkmakta, çalışanların da işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemelerinin alınmasını isteme hakkı sosyal hak olarak kabul edilmektedir.16 B. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkı ile Yaşam Hakkı İlişkisi Yaşama hakkı, Anayasanın 17. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma 13 Mahmut Kabakçı, “İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hukuk Sistemindeki Yeri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, S. 86, s. 257. 14 Nihat Bulut, “Küreselleşme: Sosyal Devletin Sonu mu?”, AÜHFD, Ankara 2003, C. 52, S. 2, s. 180. 15 Candan Albayrak, “Küreselleşme ve Ekonomik Krizin İş Hukukuna Etkisi”, TBB Dergisi, 2012, S. 98, s. 169. 16 Sosyal haklar konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Abdülkadir Şenkal/Mahmut Doğan, “Sosyal Politika Ve Sosyal Haklar; Vatandaşlık Haklarının Yeniden Kavramsallaştırılması Arayışı”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Y: 2012, C. 9, S. 17, s. 66 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1