373 TBB Dergisi 2024 (173) Candan ALBAYRAK ZİNCİRLİOĞLU Usul yükümlülüğü, devletin pozitif yükümlülüğünün bir uzantısı olarak görülebilir. Bu yükümlülük genellikle ölümle sonuçlanmış olaylarla ilgili taraf devletin resmi makamlarınca etkili bir soruşturma yürütülmesiyle ilişkilidir. Negatif ve pozitif yükümlülük ihlallerinden farklı olarak usul yükümlülüğün ihlali, ölüm sonucunun gerçekleşmesinden sonraki süreçte söz konusu olabilmektedir.80 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bir kararında belirtildiği üzere, bu yükümlülük devletlerin, ölüm sebebinin belirlenmesi ve kusurlu olanların sorumlu tutulabilmeleri için etkili bir bağımsız adli sistem kurmalarını gerektirmektedir.81 Usul yükümlülüğünün gerektirdiği “etkili bir yargısal sistem kurma” yönündeki pozitif yükümlülük, her olayda mutlaka ceza davası açılmasını gerektirmez. Ölüm olayının kendi meydana geliş şekline göre, kasta dayanmayan ve genel olarak ihmal suretiyle ortaya çıkan ölüm olaylarında, mağdurlara hukuki, idari ve hatta disiplinle ilgili hukuk yollarının açık olması yeterli olabilir.82 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bir kararında belirttiği üzere, yaşama hakkının korunması, kamu görevlileri tarafından kullanılan şiddetin belli koşullar altında hukuka uygun mu, aykırı mı olduğunun bağımsız bir şekilde incelenmesini, bu konularda kamu görevlilerinden hesap sorulabilmesini gerekli kılar.83 Bu tarz bir soruşturmanın temel amacı, yaşam hakkını koruyan hukukun etkin bir şekilde uygulanmasını güvenceye almak ve kamu görevlilerinin ya da kurumlarının karıştığı olaylarda, bunların sorumlulukları altında meydana gelen ölümler için hesap yasa.gov.tr/BB/2019/16011); Necla Kara ve diğerleri, Başvuru No: 2018/5075, 15.3.2022, parag. 77, RG. 25.5.2022 T., 31846 S. (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/5075; erişim tarihi: 05.05.2024). 80 Özkan Duvan, s. 674. 81 AİHM Kararı, Calvelli ve Ciglio/İtalya, Başvuru No: 32967/96, 17.01.2002, parag. 49 vd. (https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22002-5597%22]}; erişim tarihi: 15.05.2024). 82 Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, Başvuru No: 2012/752, 17.9.2013, parag. 59 (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/752; erişim tarihi: 05.05.2024); Bedrettin Yalçin ve diğerleri, Başvuru No: 2014/16380, 9.1.2018, parag. 51, RG. 14.2.2018 T., 30332 S. (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ BB/2014/16380; erişim tarihi: 05.05.2024); Necla Kara ve diğerleri, Başvuru No: 2018/5075, 15.3.2022, parag. 78, RG. 25.5.2022 T., 31846 S. (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/5075; erişim tarihi: 05.05.2024). 83 AİHM Kararı, Kaya/Türkiye, Başvuru No: No. 22535/93, 16.02.1998, parag. 8687. (https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002-6676%22]}; erişim tarihi: 15.05.2024).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1