61 TBB Dergisi 2024 (173) Muhammed BIÇAKÇIGİL diktatörlük, mutlak monarşi ve meclis hükümeti sistemleridir.4 Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin kuvvetler ayrılığı ilkesi bakımından getirdikleri ve hükümet sistemleri içindeki yeri hakkındaki tartışmalar ise halen güncelliğini korumaktadır. Çalışmamızda öncelikle kuvvetler ayrılığı ilkesi anlatılacak, sonrasında kuvvetler ayrılığı ilkesini esas alan hükümet sistemleri üzerinde durulacak ve en son cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, kuvvetler ayrılığı ilkesi bakımından incelenecektir. I. KUVVETLER AYRILIĞI İLKESI Amerikan Anayasası yapılırken, “kurucu babalar” olarak nitelendirilen hukukçuların üzerinde tartıştığı temel konulardan biri; gücün tek bir elde toplanmasından duyulan endişedir. Bu endişe, sistem oluşturulurken yasama ve yürütme organlarının birbirinden çok keskin biçimde ayrılmasına sebep olmuştur. Denge/denetim modelini dikkatimize sunan Madison’a göre; “insanlar melek olsaydı hükümete gerek kalmazdı. İnsanları melekler yönetseydi ne iç ne de dış denetim mekanizmalarına gereksinim duyulurdu. İnsanların insanlar tarafından yönetildiği bir hükümette ise temel güçlük şudur; önce yönetilenleri sonra da kendisini kontrol edebilecek bir hükümet oluşturabilmek. Kuşkusuz halka bağımlı olması hükümet üzerindeki en önemli kontrol mekanizmasıdır; ama insanlık, deneyimlerinden ek başka önlemlerin alınması gerektiğini öğrenmiş durumdadır”.5 Başgil; “kuvvetler birliği” ve bunun mukabili olan “kuvvetler ayrılığı” konusunun anayasa hukukunun en can alıcı meselelerinden birisi olduğunu belirtir ve bu meselenin devletler hayatında bir esas mesele olmaktan ziyade bir metot ve tedbir meselesi olduğunu ekler.6 Başgil’e göre kuvvetler ayrılığı kuramı tarihi bir zaruret olarak ortaya çıkmış ve mutlakiyetle yönetilen rejimlerde kralda toplanan güç ve yetkiyi parçalamak suretiyle bireyleri istibdattan korumak için bir silah olarak kullanılmıştır.7 4 Kemal Gözler, Anayasa Hukuku Genel Esasları, Ekin Yayınları, 5. baskı, Bursa 2014, s.223. 5 Alexander Hamilton/James Madison/John Jay, Federalist Yazılar, Çeviren: Tolga Şirin, Nejdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul 2021, s. 369. 6 Ali Fuat Başgil, Esas Teşkilat Hukuku, Baha Matbaası, İstanbul 1960, s. 271-272. 7 Başgil, s. 290.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1