63 TBB Dergisi 2024 (173) Muhammed BIÇAKÇIGİL Kuvvetler ayrılığı ilkesi ve milli egemenlik ilkesi, mutlak monarşilere karşı yöneltilmiş iki farklı düşünce olup, her ikisinin de amacı baskıcı yönetimlere karşı kişi özgürlüklerini korumaktır.15 Bu bağlamda kuvvetler ayrılığı doktrininin ortaya atılmasının amacı, devletin devasa gücünün tek bir elde toplanmasını önlemek suretiyle özgürlükleri güvence altına almaktır. İktidarın kötüye kullanılmasının önlenmesi, ancak birbirinden bağımsız olan ve karşılıklı birbirlerini frenleyip dengeleyebilen organlarla sağlanabilir.16 Bir siyasal sistemin anayasal ve üstün hukuk kurallarına bağlı olduğunun söylenebilmesi için bu düzende mutlaka kuvvetler ayrılığı ilkesinin kabul edilmiş olması gerekir.17 Kuvvetler ayrığı kavramını salt iş bölümü olarak anlamak doğru değildir. Kuvvetlerin ayrımı ile iş bölümü arasında konu ve amaç farklılığı vardır. İş bölümünden amaç sadece teknik ve iktisadi iken kuvvetler ayrılığı kuramı ise özellikle siyasi bir amaç gütmektedir. Kuvvetler ayrılığı prensibi, ayrılan organlardan her birinin sadece fonksiyonel ayrımı ile kalmayıp, aynı zamanda kendine has bir yetki çerçevesi içinde; müstakil bir irade ve hareket serbestisi, dayanıklı bir mukavemet ve özellikle “güç merkezi” teşkil etmektedir.18 Erklerin yetkilerinin ve sınırlarının birbirini dengeleyecek ve frenleyecek şekilde güvence altına alınması çok önemli ise de bu hususları sadece anayasa metinlerine yazmak, bu yetkilerin tek bir elde toplanarak tiranlığa yol açmasını engelleyecek yeterli güvence sağlamamaktadır.19 Yasama, yürütme ve yargı yetkilerini teoride birbirinden ayırdıktan sonraki esas daha zor olan iş; uygulamada bu yetkileri diğer organlara karşı koruyabilmektir.20 Nitekim Amerikalı ünlü anayasa hukukçusu Bruce Ackerman, “kim ve ne için kuvvetler ayrılığı (separating power on behalf of what)” sorusuna cevap ararken, demokrasi ve temel hakların korunması/geliştirilmesi yanında üçüncü bir idealden 15 Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, 17. baskı, İstanbul 2014, s. 470. 16 Oktay Uygun, Devlet Teorisi, On İki Levha Yayınları, 3. baskı, İstanbul 2017, s. 364-365. 17 Mustafa Koçak, Batıda ve Türkiye’de Egemenlik Anlayışının Değişimi Devlet ve Egemenlik, Seçkin Yayınları, Ankara 2006, s. 133. 18 Başgil, s. 290-291. 19 Hamilton/Madison/Jay, s. 358. 20 Hamilton, Madison, Jay, s. 351.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1