76 Kuvvetler Ayrılığından Kuvvetler Birliğine; Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Bu yetkilerin bir kısmı 1982 Anayasası’nın ilk halinde de bulunmaktadır. Ancak 2017’ye dek cumhurbaşkanı bu yetkileri “karşı imza kuralı” çerçevesinde ilgili bakan ve başbakanla birlikte kullanırken, değişiklik sonrasında ise bu yetkiler tek başına cumhurbaşkanı tarafından kullanılmaktadır.65 Burada cumhurbaşkanının, kuvvetler ayrılığı ilkesi bakımından önem arz eden anayasal yetkilerini ayrı ayrı değerlendirmek gerekecektir. 1. Üst Düzey Görevlileri Sınırsız ve Kontrolsüz Atama Yetkisi Anayasa’nın 104’üncü maddesine göre cumhurbaşkanı: “Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.” Bu görevlere atanacak kişilerin Anayasa’nın 106’ncı maddesine göre sadece milletvekili seçilme şartlarını taşıyor olmaları yeterlidir. Başkanlık sisteminin uygulandığı ABD’de; Federal Yüksek Mahkeme yargıçlarını, yabancı ülkelere gönderilecek diplomatik temsilcileri ve çeşitli üst kademe yöneticileri atama yetkileri başkana verilmiş olmakla birlikte, bu makamlara aday olan kişiler ciddi bir yasama denetimine tâbi tutulmaktadır. Yürütme organının böyle önemli tasarruflarının meclis denetimine açık olması erkler arasında bir denge mekanizması oluştururken uzlaşma kültürüne de katkıda sağlamaktadır.66 Örneğin 2017 yılında Başkan Donald Trump’ın adalet bakanı adayı Jeff Sessions’ın bakanlığı, ABD senatosu tarafından çok az bir farkla 47’ye karşı 52 oyla kabul edilmiştir.67 Bu durum ABD başkanlık sisteminde, Türkiye’deki durumun tersine, başkanın önemli görevlere yaptığı atamaların sınırsız olmadığını ve yasama organı tarafından denetlendiğini gösteren somut bir örnektir. Başkanın böylesine önemli atamalarda senatoyu ikna etmesi gerekmekte, böylece yürütmenin keyfiliği önlendiği gibi önemli kamu görevlerine atanacak kişilerin liyakati de tartışmaya açılmaktadır. 65 Esen, s. 45-73. 66 Gönenç/Kontacı, s. 53-79. 67 ABD Senatosu’ndan Adalet Bakanı Sessions’a onay başlıklı haber için bakınız, https://www.bbc.com/turkce/38915271, erişim tarihi: 22.12.2023.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1