165 TBB Dergisi 2024 (174) Abdullah ARIKAN I. EMLAK VERGISI MATRAHI: BINA, ARAZI VE ARSALARIN VERGI DEĞERI Emlak vergisinin tarihsel gelişimi irdelendiğinde, Cumhuriyetin ilanından sonra belli bir süre daha, araziler bakımından 1886 yılında çıkarılan Emlak Vergisi Nizamnamesi, binalar bakımından ise 1910 yılında çıkarılan Musakkafat Vergisi Kanunu çerçevesinde vergilendirme yoluna gidildiği görülmektedir.9 Matrahın tayininde sözü edilen hukuki metinlerin ilkinde değer, ikincisinde ise gayrisafi irat esası benimsenmiştir.10 1931 yılında Cumhuriyet döneminin emlaki vergilendirmeye yönelik ilk Kanunları Arazi Vergisi Kanunu ile Bina Vergisi Kanunu ihdas edilmiştir. Değinilen Kanunlarda matrah olarak araziler açısından rayiç bedeli baz alan değer, binalar bakımından ise safi irat esası kabul edilmiştir.11 1960’lı yıllarda başlatılan vergi reformu hareketinin bir yansıması olarak12 1970 yılında 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu (EVK) kabul edilmiş ve bina ile arazilerin vergilendirilmesi tek bir kanun çatısı altında gerçekleştirilmeye başlanmıştır.13 EVK ile getirilen yeni düzende en önemli yeniliklerden biri olarak, daha önceki vergilerde matrahın tespiti tahrir usulüne dayanmakta iken, bundan vazgeçilerek beyan usulüne geçilmiştir.14 Matrah olarak 9 Kenan Bulutoğlu, Türk Vergi Sistemi, 8. Baskı, Batı Türkeli Yayıncılık, İstanbul 2004, s. 255; M. Kâmil Mutluer/N. Nilay Dayanç Kuzeyli, Vergi Hukuku (Genel ve Özel Hükümler), Yetkin Yayınları, Ankara 2019, s. 565; Hacıköylü, s. 30. 10 Turhan, s. 206; Bulutoğlu, s. 256; Filiz Giray, Maliye Tarihi, Ezgi Yayınları, Bursa 2001, s. 106-107; Şerafettin Aksoy, Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, 6. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2010, s. 333, 344; Erdoğan Öner, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, 2. Baskı, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayını, Ankara 2005, s. 400; Aşçı Akıncı, Emlak Vergisi, s. 39-40. 11 Bulutoğlu, s. 256; Hacıköylü, s. 30-31; Aşçı Akıncı, Emlak Vergisi, s. 42-43; Torun, s. 18-19. 12 Giray, s. 239 vd.; Ömer Faruk Batırel, Kamu Maliyesi ve Yönetimi, T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 153; Dilek Özkök Çubukçu, Emlak Vergisinde Vergi Değeri, Savaş Yayınevi, Ankara 2014, (Vergi Değeri), s. 79; Z. Sacit Önen, Genel Vergi Hukuku, Detay Yayıncılık, Ankara 2017, s. 86-88. 13 Bulutoğlu, s. 257; M. Kâmil Mutluer, “Emlak Vergisi Üzerine Düşünceler”, Yaklaşım, S. 44, 1996, https://www.yaklasim.com/, (E. T.: 25.12.2023); Giray, s. 248; Hacıköylü, s. 32-34; Salih Gürbüz, Türk Vergi Sisteminde Emlak Vergisi Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2015, s. 25; Torun, s. 18. 14 Turhan, s. 206; Aksoy, s. 331; Öner, s. 581; Hacıköylü, s. 33; Ahmet Kumrulu, “Emlak Vergisinin Cumhuriyet Dönemi Seyir Defteri”, Belgin Akçay/F. Kemal Kızılca
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1