400 Türev Sözleşmeler Hukuku: Yeni Bir Hukuk Dalı Olabilir mi? GİRİŞ 90’lı yıllardan itibaren finansal piyasalarda büyük bir popülarite kazanan türev sözleşmeler ve bu sözleşmelerin işlem gördüğü türev piyasalar, finans dünyasında büyük dalgalanmalara sebep olmuşlardır. Türev sözleşmeler kendilerine özgü karmaşık yapıları, diğer alanlarda yarattıkları etkiler ve değişken yapıları ile kendine özgü ve dinamik bir hukuk alanı yaratmışlardır. Geçen süreçte, içerisinde türev sözleşmeler kendi içerisinde bir regülasyon sistemine, uluslararası oluşumlar dâhilinde standart sözleşme şablonlarına, uygulama teamüllerine ve uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına konu olmuşlardır. Bu çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri’nde 90’lı yıllarda ortaya çıkan bir hukuk alanı olarak “derivatives law” kavramı, türev sözleşmelerinin bir hukuk alanı olarak konumu ve türev sözleşmeler hukukunun bağımsız bir hukuk dalı olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği soruları ele alınacaktır. Bu kapsamda öncelikle türev sözleşmeler kavramı, türev piyasalara ilişkin temel kavramlar, türev sözleşmelerin mevcut düzenlemelerdeki yeri, türev sözleşmelerin diğer hukuk alanları ile kesişimi ile dünyadaki güncel durumu üzerinde durulacaktır. Özellikle bankacılık hukuku, sermaye piyasaları hukuku ile kripto varlıklar ve dijital paralar gibi gelişme sürecindeki finansal varlıkların incelendiği fintek hukuku gibi alanların ivme kazandığı bu dönemde türev araçlara ilişkin hukuk alanının sınırlarının belirlenmesi ile geleceğinin ele alınması büyük önem taşımaktadır. I. TÜREV SÖZLEŞMELER KAVRAMI Finansal piyasalarda, temeldeki dayanak varlığın fiyat davranışları üzerinden elde edilen (türetilen) yeni bir değerin sözleşme konusunu teşkil ettiği sözleşmeler kategorik olarak türev araç, türev ürün, türev sözleşme olarak adlandırılmaktadırlar.1 Türev sözleşmeler için kulla1 Herman Cousy, “The Delicate Relationship Between Law and Finance: The Classification of Credit Default Swaps”, Journal of South African Law, 2014(2), s. 227 – 242, s. 230; Nithya Narayanan, “Credit Default Swaps: Legal Implications”, Corporate Law Cases Journal, 295, s. 1; John Biggins/Colin Scott, “Private Governance, Public Implications and the Tightrope of Regulatory Reform: The ISDA Credit Derivatives Determinations Committees”, Comparative Research in Law & Political Economy Research, Paper No. 57/2013, s. 4. Türev sözleşmelere ilişkin daha fazla bilgi için bkz. John Hull, Options, Futures, and Other Derivatives, 9th Edition, Pearson,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1