404 Türev Sözleşmeler Hukuku: Yeni Bir Hukuk Dalı Olabilir mi? Dünyada türev sözleşmelerin tarihi antik çağlara kadar uzansa da11 özellikle ülke para birimlerini Amerikan dolarına ve dolaylı olarak altına endeksleyen Bretton Woods sisteminin 1970’li yıllarda çökmesinin ardından geçen elli yıllık süreçte bu enstrümanlar arasında türev sözleşmeler ön plana çıkarak popüler bir kullanım alanına sahip olmuştur. Türev araçların kullanım alanı günümüzde dünyanın pek çok yerine yayılmıştır. Bu durumun başlıca nedeni, elde edilen hukuki güvenlik ortamı ile sözleşmeler için standart kalıplar ortaya konulması ve bu durumun ulusal hukuk sistemlerinin dar kalıplarına tabi kılınan sözleşmelerin yarattığı hukuki riski ortadan kaldırmasıdır.12 “Devletsiz küresel hukuk” olarak anılan bu hukuk sistemi, uluslararası hukukun verdiği olanaklardan yararlanarak yeni standart sözleşmelerin dünya genelinde kullanılmasına ve taraflar için bağlayıcı olmasına imkân tanımıştır.13 11 Dünyada organize türev piyasa olarak kabul edilen ilk piyasa 1730 yılında Japonya’nın Osaka kentinde faaliyet gösteren Dojima Pirinç Borsasıdır. Modern anlamda ilk türev piyasaların ABD’de başta buğday olmak üzere tarım ürünleri piyasasının etkin olduğu Chicago’da 1848’de kurulan Chicago Board of Trade (CBOT) olduğu kabul edilmektedir. 12 Joanne P. Braithwaite, “Standard Form Contracts as Transnational Law: Evidence from the Derivatives Markets”, The Modern Law Review, Eylül 2012, 75(5), s. 779 – 805, 780. Hukuki risk kavramı, sözleşmenin yargı makamı, yasama organı ya da düzenleyici otorite kararı ile geçersiz kılınarak yasal olarak uygulanmaması, mevzuata tabi olarak getirilebilecek ek yükümlülüklerden kaynaklanan zararları içermektedir (Terblanché, s. 78 vd.; Andre Scheerer; “Credit Derivatives: An Overview of Regulatory Initiatives in the United States and Europe”, Fordham Journal of Corporate & Financial Law, 2000, 5(1), s. 149 – 203, s. 168; Charles A. Samuelson, “The Fall of Barings: Lessons for Legal Oversight of Derivatives Transactions in the United States”, Cornell International Law Journal, 1996, 29(3), Article 4, s. 767 – 806, s. 781; Müjgan Hacıoğlu Deniz, Vadeli İşlem Piyasalarına Giriş: Tarihsel Gelişimi, Temel Fonksiyonları ve Pratik İşleyişi, Genişletilmiş 2. Baskı, Akademisyen Kitapevi, Ankara, 2020, s. 130; Krapp/Necesio; s. 20; Edward S. Adams/David E. Runkle, “The Easy Case for Derivatives Use: Advocating a Corporate Fiduciary Duty to Use Derivatives”, William & Mary Law Review, 2000, 41, s. 595 – 676. s. 664; Ahmad Ali Ghouri, “The Law and Regulation of OTC Derivatives: An Anglo– American Comparison and Lessons for Developing Countries”, Nordic Journal of Commercial Law, June 2010, No. 1, s. 1 – 45, s. 12). 13 Braithwaite, s. 780; Bu durum, standart hukuki metin ortaya koyan ticaret birliklerinin hesap verebilirliği, meşrutiyeti ve demokratikliği konusunda “norm–girişimcilerin hızlı bir şekilde çoğalması” olarak anılan yeni bir tartışma alanı yaratmıştır. Tartışma için bkz. Braithwaite s. 780. Günümüzde International Swaps and Derivatives Association (Uluslararası Swap ve Türev Ürünler Birliği – ISDA) başta olmak üzere pek çok girişim, türev araçlara yönelik dünyanın her yerinde uygulanabilir ve taraflar için bağlayıcı özellikler taşıyan sözleşmeler yaratmaktadır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1