407 TBB Dergisi 2024 (174) Utku SARUHAN opsiyon sözleşmeleri22 üzerine kurgulanmıştır. Bu iki temel türev sözleşme türünün unsurları ve özellikleri farklı şekillerde kombine edilerek yeni türev sözleşme türlerinin oluşturulması mümkündür. Günümüzde anapara türevleri, bu kategorinin başlıca sözleşmeleri olan forward sözleşmeleri, opsiyon, vadeli işlem sözleşmeleri (futures) ve swap sözleşmeleri ekseninde isimlendirilerek incelemeye konu edilmektedirler. Vadeli işlem sözleşmeleri, swap ve bu sözleşmeleri temel alarak geliştirilen diğer türev sözleşmeler, ileri tarihte dayanak varlığın değerine bağlı olarak bir ödeme içermeleri ile forward sözleşme temeline dayanmakta iken; swaption, future – option gibi ileri tarihte kullanılmak üzere alıcı tarafın bir prim ödemek suretiyle bir hakka sahip olduğu sözleşmeler ise opsiyon temeline dayanmaktadır.23 2. Kredi Türevleri Kredi türevleri, referans varlığın24 sahipliğini değiştirmeden, alacakların zamanında tahsil edilememesi ya da beklenen düzeyde getiri elde edilememesi risklerinin piyasa oyuncuları (koruma alıcıları – koruma satıcıları) arasında transfer edildiği ürünlerdir.25 Kredi türevleri, Araç Kavramı”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Ankara, 2008, C.: XXIV, S.: 4, s. 125 – 153 (Türev Araç), s. 128; Penezoğlu, s. 56 vd.; Ersan Ersoy / Ulaş Ünlü, “Tezgâhüstü Türev Piyasa İşlemleri”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nevşehir 2016, 6(1), s. 143 – 162, s. 144 – 145; Yasemin Zengin, Elektrik Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda İşlem Görmesi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012., s. 40). 22 Opsiyon sözleşmeleri, sahibine belirli bir bedel (opsiyon primi – opsiyon fiyatı) karşılığında, sözleşme konusu döviz, emtia veya finansal aracı, opsiyonun türüne göre belirlenmiş bir tarihte (Avrupa tipi opsiyonlar) veya öncesinde (Amerikan tipi opsiyonlar), sözleşme kurulurken belirlenmiş bir fiyattan satın alma veya satma hakkı veren sözleşmelerdir (Ersoy/Ünlü, s. 145; Kırca, s. 186 vd.; Keskin, Türev Araç, s. 132 vd.). 23 Opsiyon hakkının borçlar hukuku çerçevesinde yenilik doğuran hak niteliği için bkz. Necip Kocayusufpaşaoğlu/Hüseyin Hatemi/Rona Serozan/Abdülkadir Arpacı, Borçlar Hukukuna Giriş (Birinci Cilt), Filiz Kitapevi 2017, s. 110. 24 Dayanak varlık (underlying asset) kavramı, anapara türevlerinin vade tarihinde fiziken teslimle sonuçlanabilmesi sebebiyle kullanılmaktadır. Kredi türevlerinde yalnızca kredi olayının gerçekleşmesine konu olan bir eylem ya da durum söz konusu olduğundan türev sözleşme terminolojisinde referans varlık (reference asset) kullanımı tercih edilmektedir. 25 Antulio N Bomfim, Credit Default Swaps, Finance and Economics Discussion Series No: 2022 – 023, Federal Reserve Board, Washington, D.C. 2022, s. 1; Wil-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1