411 TBB Dergisi 2024 (174) Utku SARUHAN Yunanistan’da gerçekleşen 2011 Devlet Borcu krizi gibi olgular pekiştirmiştir.36 Anılan süreçler, türev sözleşmelerin yeteri kadar düzenlenmediği ve denetlenmediği sonucunu ortaya çıkarmıştır.37 2008 Krizi neticesinde, finansal piyasalarda ciddi etkiler yaratabilecek nitelikte sistemik risklerin önlenmesi amacıyla başta swaplar olmak üzere tezgâhüstü piyasalarda yapılan türev sözleşmelerin merkezi kayıt kuruluşlarına bildirilmesi ve merkezi karşı taraf kuruluşları nezdinde yapılması zorunlulukları ihdas edilmiştir38. Organize piyasalarda işlem gören türev sözleşmelerin kurulması, piyasa otoritesi tarafından standardize edilmiş şartlar içerisinde, katılımcı emirlerinin eşleşmesi neticesinde merkezi karşı taraf kuruluşu hizmeti sunan takas merkezi ile sağlanmaktadır. Bu piyasalardaki sözleşmelerin temel özelliği, sınırlı sayda çeşitliliğe sahip ve vade, miktar gibi konularda standart olmalarıdır. Bu sözleşmeler, sadece fiyat üzerine karşılıklı ve birbirine uyumlu irade beyanları eşleşmesi ile kurulmaktadır. Credit Default Swap Market, University of Applied Sciences Northwestern Switzerland School of Business 2015, s. 1; Augustin/Subrahmanyam/Tang/Wang, s. 182; Christian A. Johnson, “Banking, Antitrust, and Derivatives: Untying the Antitying Restrictions”, Buffalo Law Review, 2001, 49(1), s. 1 – 49, s. 171; Aleksandra Stankovska, “Global Derivatives Market”, South East European University Review, 2017, 12(1), s. 81 – 93, s. 881). Dünyaca ünlü yatırımcı Warren Buffett, çok hızlı bir şekilde ekonomileri ve şirketleri iflasa sürükleyebildikleri için türev araçları, “finansal kitle imha silahları” olarak tanımlamaktadır. 36 Augustin/Subrahmanyam/Tang/Wang, s. 177. CDS sözleşmelere yönelik bir diğer büyük eleştiri de CDS primleri üzerinden spekülasyon yaparak şirket ve ülke finansal itibarını sarsma konusunda araç olmalarıdır (Augustin/Subrahmanyam/Tang/Wang, s. 177). 37 IOSCO Report s. 1 vd. 38 Dünyada 2008 krizinden önce de özellikle 90’lı yıllarda türev ürünlere ilişkin bazı sorunlar yaşanmıştı. Orange County (1994), Metallgesellschaft (1993), Gibson Greetings (1994), Procter & Gamble (1994), Barings Bank PLC (1996) gibi şirketler bu yıllarda türev işlemlerden kaynaklı olarak iflas etmişler ve bu durum piyasalarda ciddi ekonomik zararlara neden olmuştur. Günümüzde yaygın bir akım olarak hukuki düzenlemelerde türev işlemlerin organize piyasalarda ya da tezgâhüstü piyasalarda merkezi karşı taraf kuruluşları ile yürütülmesine yönelik düzenlemelere yer verilmektedir. Bkz. Timur Altay Kaygısız, Tezgâhüstü (OTC) Türev İşlemlerin Merkezi Takası, Sermaye Piyasası Kurulu Yeterlilik Etüdü, Ankara, 2008; Ömer Faruk Şenol, Hukuki Açıdan Bankaların Tezgâhüstü Piyasada Taraf Olduğu Türev İşlemler, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1