415 TBB Dergisi 2024 (174) Utku SARUHAN varlıklar, sözleşme standartları, sözleşmelerin işlem görme usulleri, sözleşmelerin işlem gördüğü piyasalar ve sözleşmelere aracılık edecek kuruluş unsurlarının her biri Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenleyici ve denetleyici yetkilerine tabidir. Türk hukukunda, yabancı para borçlanmalarına ilişkin temel kural olan TBK’nın 99. maddesi ve ekonomik konjonktüre bağlı olarak hükümlerinde çeşitli zamanlarda değişikliğe gidilen 32 sayılı Karar ve bağlantılı düzenleme hükümleri türev sözleşmeler için önem arz etmektedir.49 5411 sayılı Bankacılık Kanunu m. 4’te türev araçları tamamıyla içine alan bir tanımlama ile, “i) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı; vadeli işlem sözleşmelerinin, opsiyon sözleşmelerinin, birden fazla türev aracı içeren basit veya karmaşık yapıdaki finansal araçların alımı, satımı ve aracılık işlemleri” bankaların gerçekleştirebileceği faaliyet konuları içerisinde yer almaktadır.50 Mevzuatta türev araçlar genel kategori olarak belirlenmesine karşın, bankaların maruz kalacakları risk tutarlarına göre sermaye yeterliliklerine ilişkin düzenlemelere yer verilen ve 23.10.2015 tarihinde 49 32 sayılı Kararın “Dövize İlişkin İşlemler” başlıklı 6. maddesinin 6–7–8. fıkralarında dövize ve kıymetli madenlere dayalı vadeli işlemlere ve türev işlemlerin Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilecek kuruluşlar aracılığıyla yapılabileceği öngörülmektedir. Türev sözleşmelerinde yabancı para cinsinden ödemelere ilişkin hükümlere sıklıkla yer verilmektedir. Nitekim niteliği itibarıyla bu işlemleri Türk Lirası ile yapılması zorunlu kılmak, bu sözleşmelerin amacını ortadan kaldıracaktır. TBK m. 99 hükmünde yabancı para ödemelerinin aynen ödeme kaydı bulunması ya da özel olarak yabancı para şeklinde ödeneceğine yönelik bir hüküm bulunması halinde ifanın yabancı para ile gerçekleştirilmesi zorunlu kılınmıştır. Bu tür hükümlerin bulunmadığı durumlarda taraflar borçlarını rayiç kur üzerinden hesaplanacak bedel üzerinden Türk Lirası olarak ödeyebilecektir. 50 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı düzenlemelerinde de özellikle tarımsal ürün borsalarına yönelik türev araçlara ilişkin hükümlere yer verilmektedir. 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Tanımlar başlıklı m. 2/1–ç hükmünde “finansal sözleşmeler” başlığı altında “ç) Finansal sözleşme: Faiz oranı, emtia, döviz, hisse senedi, tahvil, endeks veya benzeri finansal araçların dayanak varlık olarak kullanıldığı spot, future, forward, opsiyon veya swap işlemiyle, repo, ters repo işlemi ve bu işlemlere benzer nitelikte olan ve finansal piyasalarda kullanılan diğer işlemlerle ve bu işlemlerin herhangi bir kombinasyonunu içeren sözleşmeleri,” ifadesine yer verilmiştir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1