425 TBB Dergisi 2024 (174) Utku SARUHAN farklı boyutlarda ele alınabilir. İlk etapta, sözleşme hukuku açısından taraflar arasındaki türev sözleşmelerin hukuki niteliği, tarafların karşılıklı yükümlülükleri ve borçları, türev sözleşmelerin özellikleri gibi konuların incelenmesi türev sözleşmeler hukukunun başlıca konusunu teşkil eder. Türev piyasalar; piyasa otoriteleri, sermaye piyasası otoriteleri, bankacılık otoriteleri ve devletin diğer otoritelerinin müdahalesine konu bir alandır. Kamu otoriteleri, türev işlemlere ilişkin raporlama, bildirme yükümlülükleri öngörebilir ya da taraflar için sermaye kısıtları ve izin ruhsat bulunmasını talep edebilir. Özellikle türev sözleşmelere ilişkin düzenlemelere yer verilen Basel Standartları bu konuda bankalar ve finansal kuruluşlar açısından önem taşır.88 Üçüncü etapta, türev sözleşmelere taraf olan finansal tüketicilerin ve küçük yatırımcıların korunması amacıyla işlem yapmak için belli yeterlilikler ve aydınlatma yükümlülükleri öngörülebilmektedir.89 Bu yükümlülükler türev sözleşmelerde taraflara aracılık eden aracı kurumlara yüklenmektedir. Bu açıklamalar ışığında, türev sözleşmeler hukuku aşağıdaki ilişkilerin hukuki boyutunu inceler: • Türev sözleşmenin tarafları arasındaki ilişki,90 88 Basel standartları, finansal istikrarı artırmak için uluslararası arenada bankaların düzenleme, denetim ve uygulamalarını güçlendirmesi ve üye ülkeler arasında tutarlı ve karşılaştırılabilir bir bankacılık düzenleme çerçevesi oluşturmayı amaçlayan kuralları ifade etmektedir. Dodd Frank Yasası, türevlerle işlem yapan bankalar için sermaye gerekliliklerini çeşitli teknik kurallara bağlayan Basel III Standartlarını da yansıtmıştır. Basel Bankacılık Denetim Komitesi’nce 2010’da açıklanan Basel III, Dodd Frank ve EMIR ile paralellik arz etmekte olup 1.1.2013’ten itibaren kademeli olarak yürürlüğe girmiştir (Erkan Eren, Türk Hukukunda Merkezi Takas Kuruluşları, Merkezi Karşı Taraf Uygulaması ve Tezgâh Üstü Türev Araçların Merkezi Takası, On İki Levha Yayıncılık, 2019, s. 253). 89 Kanaatimize göre bu türev sözleşmelerden ziyade küçük yatırımcıların korunması hukuku olarak da adlandırılabilen alanın konusudur. Sermaye piyasaları ile tüketici hukukunun kesişiminde yer alan bu alanda türev sözleşmeler sistemin en korumasız ve en fazla risk içeren alanı olarak ortaya çıkmaktadır. 90 Organize piyasalarda, merkezi karşı taraf kuruluşu hizmeti veren takas odası ile piyasa üyesi, tezgâhüstü piyasalarda doğrudan taraflar arasındaki ilişkiler türev sözleşmenin kendisini oluşturmakta olup karşılıklı yükümlülükler, teminat usulleri ile temerrüt durumunda izlenecek bedeller bu kapsamda incelenmektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1