428 Türev Sözleşmeler Hukuku: Yeni Bir Hukuk Dalı Olabilir mi? piyasası kanunları içinde ve sermaye piyasası hukuku içerisinde ele alınmaktadır. Peki, bu düzenleme anlayışı türev araçları ele almak bakımından yeterli midir? Türev piyasası ürünleri, inanılmaz çeşitlilikte ve sürekli gelişen bir yapıya sahiptir. Bu durumdan hareketle, türev araçlar konularını tarım ve hayvancılıktan kripto varlıklara kadar çok değişik temelde alabilmektedirler. Bu nedenle türev araçların dayanak varlıklarının tabi olduğu düzenlemeler de türev araçlarda etkili olmaktadır. Bu durum zaman içerisinde genişleyerek türev araçlar için ayrı müstakil düzenlemeler yapılması sonucunu doğurmuştur. Çin’de95, Nepal’de96, Azerbaycan’da97 özel türev sözleşmeler düzenlemeleri yer almıştır. Bu konudaki bir diğer ayrışma türev araçların finansal okuryazarlık ve taraflar üzerindeki risk yükü açısından diğer sözleşmelere nazaran çok daha etkili niteliklere sahip olmalarıdır. Nitekim türev araçlar kaldıraçlı olarak yapılabilmektedir ve ABD gibi ülke düzen95 Frank Qu, Miffy Zhang, Vicky Wang; “Six Highlights of Futures and Derivatives Law”, Dentons, May 2022; Çin Halk Cumhuriyeti’nde 2022 yılında, 1.8.2022’den itibaren yürürlüğe girmek üzere 111 numaralı Vadeli İşlemeler ve Türev Yasası yürürlüğe konmuştur. Oldukça ayrıntılı olan bu düzenlemede, türev sözleşmelerin işlem görmede, işlem yapılabilecek kişi ve birlikler, ilgili kuruluşlar takas ve mutabakat süreçleri yer almaktadır. Kanun metni için bkz. https://www.lawinfochina.com/display.aspx?id=38061&lib=law, Vadeli İşlem ve Türev Ürünler Kanunu, sadece vadeli işlem piyasasını düzenlememekte, aynı zamanda türev piyasasını tamamını kapsamaktadır. Türev işlemlerini de ilk kez mevzuat düzeyinde tanımlayarak türev işlemleri yasal düzenleme kapsamına almıştır. Bununla birlikte, uluslararası piyasalarda sıklıkça kullanılan Master Agreement, Close–out Netting ve merkezi takas sistemi gibi türev sözleşmelere ilişkin temel kavramların Çin Halk Cumhuriyeti Medeni Kanunu ile çelişebileceği gerekçesiyle bu düzenlemede yer almamıştır. 96 Nepal Türev Düzenlemesi için daha fazla bilgi için bkz. Amrit Kharel, “An Appraisal of Commodity Derivatives Market Law in Nepal”, Securities Board of Nepal Silver Jubilee Publication 2018, SEBON, Lalitpur, Nepal, 2018, s. 237 – 252. 97 Türev sözleşmelerin kanun tarafından tanımlandığı bir örnek Azerbaycan Medeni Kanunu m. 403.1 hükmünde yer almaktadır. Maddede altı fıkra halinde türev araçların tanımına yer verilmiştir. Düzenlemede finansal türev araçlar; dayanak varlık olarak belirlenen menkul kıymetler, para birimleri, faiz oranları, getiriler, üretim finansal aracı, emtia, finansal endeks, kredi riski vb. unsurlardan herhangi birinin satın alma, satma veya takas etme hakkını kanıtlayan bir sözleşme olarak tanımlanmıştır. Finansal türev araçlar olarak vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyonlar ve swaplara yer verilerek bu araçların tanımlarına yer verilmiştir. Azerbaycan’da 1990’lı yıllardan bu yöne türev araçların gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Ulvia Zeynalova–Bockin; “Derivatives Regulation in Azerbaijan”, Futures and Derivatives Law Report, Thomson Reuters, March 2016, 36(3), s. 1 – 6.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1