137 TBB Dergisi 2024 (175) Kemal SARUHAN - Yunus SARUHAN II. ÇOCUK KAVRAMI Çocuk kavramının tanımı, her topluma, kültüre ve bunla ilgilenen bilim dalına göre değişmekte olup kesin ve genel geçer bir tanımı bulunmamaktadır. Çocuk kavramı çok kapsamlı olup çocuğun, gündelik dildeki veya diğer bilim dallarındaki kullanımı ile hukuk alanındaki kullanımı birbirlerinden farklılık arz etmektedir.22 Biz bu çalışmamızda ulusal ve uluslararası hukuk mevzuatı çerçevesinde çocuk kavramını tanımlayacağız. A. Uluslararası Mevzuatta Çocuk Kavramı Uluslararası anlaşmalar iç hukukumuzda belirlenen kurallara uygun olarak yürürlüğe girdikten sonra kurallar hiyerarşisinde hususi bir yer edinmektedir. Bu şekilde yürürlüğe giren uluslararası anlaşmalar temel hak ve özgürlüklere ilişkin konularda ulusal mevzuat ile farklı hükümler içermesi sebebiyle çıkacak bir uyuşmazlıkta uluslararası anlaşma esas alınmaktadır. Anlaşma ile tanınan çocuk hakları, hem devlet tüzel kişiliğini hem de özel kişileri pozitif hukukun bir parçası olduğundan bağlamaktadır.23 Bu yüzden uluslararası anlaşmalarda bulunan çocuk kavramları da bizler için önemli bir yer edinmektedir. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (BMÇHDS) 24 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK) tarafından kabul edildikten sonra 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye ise 09.12.1994 tarihinde onaylanmış, 27.01.1995 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe sokmuştur. Bu sözleşme 1. maddesinde çocuk kavramının tanımına yer vermiştir. Buna göre çocuk, “kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır” şeklinde tanımlanmaktadır. Sözleşmenin bu maddesi çocukluk döneminin bitişini on sekiz yaş ile açıkça belirtmesine rağmen, çocukluğun başlangıcının ne zaman olacağına ilişkin bir açıklama yapmamıştır. Burada ortaya çıkan tartışma çocuğa sağlanan haklardan çocuk doğmadan önce cenin iken yararlanıp 22 Durdane Öztürk, Çocuk Hakları, 3. Baskı, Pegem Akademi, Ankara 2018, s. 19. 23 Burcu Dönmez, Çocuk Yargılaması, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023, s. 27-28. 24 https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dairs%C3%B6zle%C5%9Fme, 19.06.2024
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1