184 Sit Kavramı ve Bir Alanın Sit Olarak Belirlenmesi (İdare Hukuku Açısından Bir İnceleme) 31.07.2021 günlü, WHC.21/01 sayılı Dünya Mirası Sözleşmesi Uygulama Rehberinde,53 kültürel peyzaj düzenlenmiştir. Kültürel peyzajlar kültürel varlık olup Sözleşme’nin 1’nci maddesinde belirtilen “doğa ve insanın ortak eserlerini” temsil eder (prg.47-1). İnsan ile doğal çevre arasındaki etkileşimin çeşitli ürünlerini kapsayan kültürel peyzaj üç türe ayrılmaktadır (WHC.21/01, prg.47/3; prg. 47/B). 1) İnsan Tarafından Bilinçli Olarak Tasarlanan ve Yaratılan Peyzaj: Bu peyzajlar, insan eliyle estetik nedenlerle oluşturulan ve dini ya da diğer anıtsal yapı ve yapı topluluklarını içerebilen bahçe ve büyük park peyzajlarını kapsar (WHC.21/01, prg.47/B-i). Bu alanlarda insanın müdahalesi üst düzeydedir.54 2) Organik Olarak Oluşmuş Peyzaj: Başlangıçtaki sosyal, ekonomik, idari ve/veya dini gereksinim sonucu ortaya çıkan bu peyzajlar, doğal çevresiyle karşılıklı etkileşim sonucu bugünkü şeklini almış olup bu yönüyle bir oluşum sürecini ifade eder. Organik olarak gelişmiş peyzaj iki alt kategoriye ayrılır: a) Kalıntı Peyzajı: İster aniden ister belirli bir sürede olsun, gelişim sürecinin geçmiş bir zamanda sona erdiği fakat önemli ayırt edici özellikleri halen görülebilen peyzajlardır. b) Süregelen Peyzaj: Geleneksel yaşam biçimiyle yakından ilgili olmakla birlikte günümüz toplumundaki yerini sürdüren, zaman içindeki gelişimine dair önemli bulgular sunan ve gelişim sürecinin halen devam ettiği peyzajlardır (WHC.21/01, prg.47/B-ii). Çin’deki birkaç bin yıllık pirinç ekim terasları bu türe örnektir. Çevrelerindeki arazinin ve bu araziden ürün alımının doğal ve geleneksel yönlerini hala koruyan ve sürdüren kırsal yerleşile nitelendirilebileceğini tartışmıştır. Bkz. Mitchell/Rössler, p. 3. 1992 UNESCO Dünya Mirası Komitesi Konferansı’nın 16. oturumunda, sit tanımında yer alan “Doğa ve insanın ortak eserleri” ibaresini karşılayan sit türü olarak kültürel peyzaj terimi kabul edilmiştir. Bkz. Cultural Landscapes, History and Terminology, https://whc.unesco.org/en/culturallandscape/#1, (E.T.:16.4.2023); Sun Hua, “World Heritage Classification and Related Issues- A Case Study of the ‘Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage’”, Procedia Social and Behavioral Sciences 2, 2010, p. 6957; Mitchell/Rössler, p. 3. 53 WHC.21/01 The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Bkz. https://whc.unesco.org/en/guidelines/, (E.T.: 14.05.2024). 54 TMMOB Mimarlar Odası, Kültürel Peyzaj, s. 101.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1