237 TBB Dergisi 2024 (175) Cengiz Ozan ÖRS ilke kararlarıyla koruma irtifakları belirlenmesi, kendine özgü308 o dönemdeki kanun boşluğu ve koruma gerekliliği göz önüne alındığında makul karşılanabilirse de bugün için bu durumun artık mülkiyet hakkının sınırlanması rejimine aykırı olduğunu düşünüyoruz. Sit olarak belirlenen alanda, inşaat hakkı kısmen ya da tamamen kısıtlanır. Doğal sitlerde kesin korunacak hassas alanlarda,309 arkeolojik sitlerde I. ve II. derecelerde kesin inşaat yasağı vardır. Yapılaşma imkanını ortadan kaldırdığından, sit irtifakları içinde en ağır kısıtlama kesin inşaat yasağıdır.310 Sit alanı içinde taşınmaz kültür/tabiat varlığı bulunan parsellerde yeni yapılaşma kural olarak mümkün değildir. Bu varlıkların bulunduğu parseller dışındaki yeni yapılanmalarda ise yapı niteliklerine ilişkin idari irtifaklar mevcuttur. Kentsel sitlerde, sitin doku özelliklerine bağlı yoğunluk, kütle, konum, yükseklik, mimari özellikler, yapı malzemesi, renk vb. koşulların tanımlanması esastır.311 Bu nitelikler kısmen III. derece arkeolojik sitlerde de gözetilir.312 Sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanlarında da doğayla uyumlu mimari üslup oluşturulmak isteniyorsa, alandaki yeni yapılaşmalarda yapı niteliklerine ilişkin sit irtifakları belirlenmelidir. Nitekim KATTY’ye göre bu alanlar peyzajı ile uyumlu insan yerleşimlerini içinde bulundurur (m.9/2-a). Yapı yasağı dışında tadilat ve tamirat, restorasyon, yapıların kullanımlarının değiştirilmemesiyle ilgili sit irtifakları da vardır (KTVKK m. 9,18313). Ayrıca, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı parselleri, taşınmaz kültür varlıklarının mahiyetine tesir edecek şekil ve surette ayrılamaz ve birleştirilemez (KTVKK m. 18/6). 308 Kendine özgü dememizin nedeni o dönemde koruma eylemini ve anlayışını her türlü etkiden uzak şekilde bizzat GEEAYK’nin gerçekleştirmesi ve geliştirmesidir. Bkz. Mumcu, EEH 1971, s. 56-58. 309 Doğal sitin nitelikli doğal koruma alanı kategorisinde ise nisbi yapı yasağı olup bu alanlarda iskân amaçlı bina yapılamaz. 310 Bu ağır kısıtlamanın sonuçlarının giderilmesi için maliklere trampa hakkı tanınmıştır (KTVKK.m.15/1-f). 311 Bkz. 681 sayılı Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları İlke Kararı. 312 Bkz. 58 sayılı Arkeolojik Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları İlke Kararı. 313 Ayrıca bkz. Bkz. 681 sayılı Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları İlke Kararı.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1