384 Kayseri Barosu Örneği ile Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları Baroların siyasetteki konumu tartışmalı bir konu olmakla beraber, Türkiye’de genel anlamda yargının ve özelde avukatlık mesleğinin, Cumhuriyet rejimini korumak ve savunmak gibi ideolojik bir amaçla kurulduğu kabul edilir.31 Yürürlükte bulunan 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 1969’da kabulüyle birlikte TBB’nin kurulması ve bu örgütün Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen birtakım görevleri üstlenmesiyle, barolar üstündeki merkezi idarenin vesayeti azalma eğilimi göstermiştir. Bu düzenleme, devlet-meslek ilişkisinde bir değişimin sonucudur; zira 1950’lerde çok partili döneme geçilmesiyle ortaya çıkan görece çoğulcu ortam ve daha sonra 1961 Anayasası’nın bireysel ve sosyal haklara geniş yer vermesi, baskı gruplarının faaliyetlerine de yansımıştır.32 Kanun’un baroların kuruluş ve niteliklerini sayan 76. maddesinin ilk hali şöyledir: “Barolar, bu Kanun’da yazılı esaslar uyarınca meslek hizmetleri görmek, mesleki ahlak ve dayanışmayı korumak, avukatlığın genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak amacıyla kurulan tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Barolar, Kanun’da belirtilenler dışında herhangi bir işle ve siyasetle uğraşamazlar (...)”33 Ancak düzenlemenin baroların siyasetten uzak durmasını sağlamak açısından yetersiz olduğu, 1136 sayılı Kanun’un kabulünü takip eden ve özellikle de 12 Eylül Askeri Darbesi öncesi dönemde aktif bir şekilde muhalif faaliyetlerde bulunmalarından anlaşılmaktadır.34 Elveriş’e göre avukatlar, bir meslek grubu olarak siyasetle her zaman iç içe olmuşlardır. Mesleğin toplumsal olaylara yakınlığı düşünüldüğünde kaçınılmaz görünen bu ilgi, devlet ile meslek üyeleri arasında çatışma unsuru olmuştur.35 Diğer yandan 1982 Anayasası, baroların 76. maddede yer alan kurumsal siyaset yasağını korumakla beraber memurlar ve sendikaların aksine avukatlar veya diğer serbest meslek üyeleri için siyasal yasaklar getirmemiştir. Avukatlık Kanunu’nun 76. maddesinin birinci fıkrası 1997 yılına kadar ilk haliyle korunmuş ancak o yıl ikinci fıkrası “Barolar, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamaz31 İdil Elveriş, Barolar ve Siyaset, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014, s. 153. 32 Aylin Özman “The State And Bar Associations In Turkey: A Study In Interestgroup Politics”, (Yayımlanmamış doktora tezi) Bilkent Universitesi, 1995, https://repository.bilkent.edu.tr/items/dc29e304-ef99-4fdf-a505-b7441dd64766, (02.03.2024). 33 www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13168.pdf, (10.03.2024). 34 Umut Türem, “Globalization of Law And The Legal Profession In Turkey” (Yayımlanmamış YL Tezi). Boğaziçi Üniversitesi, 2001, s. 153. 35 Elveriş, s. 170
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1